 |
 |
Thenie-Proverba |
 |
|
 |
|
Feja katolike eshte nje metode per te siguruar qiellin me ane te te lypurit. Por meqe eshte shume e veshtire per t`ia arritur, prifterinjte sherbejne si kodoshe.
--- Schopenhauer
|
|
|
|
Reklama |
|
|
|
Menuja |
|
|
|
Vizitoret e castit? |
|
|
|
Kemi 171 vizitor(e) dhe 0 anetar(e) ne faqe ne kete moment.
Ju jeni vizitor anonim. Mund te rregjistroheni ne cast falas duke klikuar ketu
|
|
|
|
Perkujtimore |
|
|
| |
|
Po t'i lexosh keto kujtime, Lufta e Dyte Boterore ne Shqiperi, eshte nje e tille. Eshte e veshtire, qe te kuptohen dallimet e qarta te emrave te pervecem te formacioneve te verteta politiko-ushtarake, qe luftuan kunder pushtuesit fashist. Ne kujtimet e kesaj periudhe jane edhe emra te njejte, qe perfshihen ne listat e tre formacioneve, dhe kuptohet shume kaos. Ky kaos behet prezent kur shqiptaret humbasin lidhjet dhe kalojne ne Shqiperi, nga mergata e Jugosllavise.
Disa prej tyre, fale edhe boshllekut te madh ne kujtime, shfaqen menjehere ne nje front tjeter. Emrat e Myslym Pezes, Haxhi Lleshit, Spiro Moisiut, te lidhur ngushte me monarkine, nje moment lidhen direkt me emrat e Nacional-Clirimtares. Ajo qe eshte interesante ne keto kujtime eshte se Haxhi Lleshi, per shume kohe mbetet ne kontakt te vazhdueshem me monarkistet, permes adjutantit. Nderkohe, ky kaos i kohes shqiptare, duket edhe nga zhdukja e perkohshme e kryeministrit Koco Kote dhe shume personazheve te tjere. Per Myslym Pezen thuhet se eshte kryetari i Nacional-Clirimtares, kur ai nuk ka qene i tille e keshtu me rradhe. Qe te mos kishte lajme te sigurta, nga Shqiperia me nje infrastrukture primitive, kjo ishte plotesisht e mundshme pas okupimit te plote te Ballkanit. Por, ky lloj kaosi, duke hequr koeficientet perkates, tregon edhe nje shperfytyrim te madh te te gjithe forcave. I vetmi konstatim, te cilin kujtimet e mbretit nuk e menjanojne, eshte se Nacional-Clirimtarja, (nje term sipas adjutantit, i shpikur nga Mustafa Gjinishi) eshte me perpara ne luften e saj me pushtuesin. Atje tregohet madje se edhe Partia e Ballit Kombetar eshte me afer Italise dhe mbeshtetet nga ajo dhe keshtu me rradhe.
Cilado, qofshin njohurite, qe sjellin informacionet e atyre diteve, duket se fillojme, qe te shikojme nje dritare tjeter. Kjo lidhet me ngjarjet e Luftes se Dyte, qe kemi pare deri tani ne ditet tona, dhe me kujtimet e botuara nga "Korrieri". B.an
Lidhja jone me Nacional-Clirimataren
Mbreti Zog tregon si u zhvillua Konferenca e Pezes dhe njerezit e saj
Te gjithe mergimtaret shqiptare te Jugosllavise kalojne ne Shqiperi. Kjo merret vesh plotesisht ne majin e vitit 1941. Per te mbajtur lidhjen e plote me te gjithe rrjetin e tyre caktohet nje punonjes shqiptar i Ambasades turke Gafurr Dibra. Nderkohe situata ne Evrope tregon ekspansionin e pandalshem te ushtrise gjermane. Ata pushtojne bazen me te madhe britanike te Mesdheut, qe ndodhet ne Krete. Eshte koha kur nacionalistet kane filluar qe te organizohen ne Shqiperi. Dhe, madje te shikohen perplasjet e para, qe te behen shume te thelluara me kalimin e kohes. Ne kujtime, qe ne kete periudhe mbeten pak te konfuzuara, tregohet largimi i papritur i Haxhi Lleshit drejt Nacional-Clirimtares, si edhe formimi i Ballit Kombetar. "Mit'hat Frasheri me shoke perpiqet qe te shpalle emrin e partise se tij, me programin e veprimit, por trembet nga italianet. Por, jo se kemi fakte te sakta. Mit'hati, vete rrin ne Tirane e jo ne male", thote adjutanti. Me sa duket, nga konfuzioni i histori-shkruesit, kemi elementet e pare te kaosit civil ne Shqiperi
Stamboll, 5 maj 1941
Per kete dite, adjutanti kujton se: Morem nje raport mbi Pellumb Lleshin prej Dibres se Madhe. Ai na lajmeroi, se: "Jemi te gjithe mire dhe gjalle. Mos u beni aspak merak se te gjithe shoket kane kaluar kufirin e kane hyre brenda ne Shqiperi. Ata jane bashkuar me te tjeret. Me vone, do t'ju shkruajme mbi te gjitha. Dhe, mos u beni aspak merak se jemi ne kontakt me te gjithe".
Diber 3 Maj 1941 Pellumb Lleshi
Kjo leter, vijon Selmani- na gezoi dhe menjehere iu paraqit Madherise se Tij Mbretit Zog nje telegram shifer ne Londer. Ne kete telegram thuhet se i gjithe personeli yne qe ishte ne Jugosllavi hyri ne Shqiperi fare mire. Ata jane bashkuar me te tjeret dhe tani u vume ne kontakt. Presim nje raport te gjere prej tyre, ku menjehere do ua parashtrojme. Ne kete menyre lajmerova edhe Shtatmadhorine Turke ne Stamboll. Kolonel Emin Akyni, u gezua shume qe kane kaluar e jane mire dhe per me teper qe ishin gjithmone ne sherbim e me moral te larte. "Vetem tani, kujton per ate moment adjutanti- jemi duke i lidhur me personin qe ruan Legaten Turke ne Tirane. Qe ka te drejte te impustoje letra sikur jane diplomatike. Per kete pune u ngarkua Gafur Dibra, qe ishte nenshtetas Turk".
Me poshte tregohet si do te funksiononte kjo skeme. "Kur u urdherua Z.Gafur Dibra, per t'u nderlidhur me ta ne Mat (se Gafuri njihej me te gjithe) fillimisht ky do te takohej me Jusuf Selmanin. Dhe, pastaj ai do te takonte edhe me te tjeret. Per kete qellim Gafurri bleu edhe nje pyll ne Mat, gjoja se po prêt dru per te transportuar ne Tirane. Keshtu, kjo pune duket se u rregullua me se miri".
Kolonel Emin Akyni, me kenaqesi, e pranoi qe Gafurri te marre persiper kete sherbim te rende dhe i tha kolonel Selmanit:"Neser do te niset nje person per t'ju derguar personelit ne Tirane, qe ruajne arshivat e Legates disa instruksione. Po ashtu edhe shpenzimet mujore. Do t'i jepni letrat si per Gafurrin dhe per te tjeret. Ky do t'ja dorezoje Gafurrit." Keshtu e falenderova, kujton adjutanti- dhe shkova e pergatita 10 letra per te gjithe ata qe ishin ne Jugosllavi e te tjeret. Me anen e kapiten Avni Derralles, ja dorezova kete personit, qe Avniu ma solli tek shtepia. Aty e porosita edhe per shume sende te tjera per Gafurrin. Pas kesaj, ai u nis per Tirane me aeroplan.
Stamboll 25 maj 1941
"Ne kete date, ne oren 9.30 te mengjesit me telefonon ne shtepi kolonel Emin Akyni, thote adjutanti. Ai me thote se: Kam nje lajm te mire per juve. Po, a po vini ketu? A te vije une atje.
Iu pergjigja se: Tani po vijme. Dhe bashke me Ministrin Asaf Xhaxhulin dhe Avni Derrallen shkuam. Atje, ai na priste dhe sa hyme ne zyre na ka dhene letrat prej Gafur Dibres".
Ne keto letra, ai me lajmeronte :
"Kane ardhur te gjithe shoket shendoshe e mire. Ata jane te bashkuar me te tjeret, por une ende nuk jam takuar me te gjithe, vetem me Jusuf Begun, Major Murat Bashen e Haxhi Lleshin e Profesor Mustafa Gjinishin ne liste. Brenda javes do te marr kontakte me te gjithe, se sic me thoje per kete qellim e bleva nje pyll ne Mat. Me Rahman Hysen jam perdite me ta. Kjo, sepse ai eshte ne lidhje me te gjithe. Mos u beni merak, se tani ata jane shume me mire se ne Jugosllavi, si me pune e te gjitha. Vetem se presin udhezime. Ju kam gjetur dy radio ushtarake, per te marre lajmet e jashtme".
Tirane 21 Maj 1941 Nderime te larta Gafuri
Menjehere, kolonel Husein Selmani kete leter e fotokopjoi dhe me nje raport te gjere, ja parashtroi Mbretit Zog ne Londer. Po ashtu, edhe nje kopje te perkthyer turqisht, ja dorezuam kolonel Emin Akynit. "Ai u kenaq se tepermi, kujton adjutanti- dhe na tha duke qeshur se: Ju edhe njerezit tane i paskeni vene ne sherbimet tuaja. Pastaj, me tha, se:"Ai personi, Gafur Dibra, qenka shume i afte dhe krejt i juaji. Madje, ka thene se edhe shpirtin e jap per Husein Selmanin".
"Po,- i thashe, kujton adjutanti,- eshte e vertete se kane qene gjithmone te mite. Ka ketu dy vellezer ne Sekerci dhe ata jane shume pasanike".
Stamboll 28 maj 1941
Gjermania sot mesyu Kreten duke leshuar parashutiste me aviacion shume te fuqishem dhe ka shkarkuar nje force te madhe parashutistesh. Ata kane okupuar nje pjese te madhe te Kretes dhe Flota Britanike Detare dhe Ajrore nuk ka patur mundesi t'i pengojne shkarkimet parashutiste. Luftimet behen ne shume vende nga ushtria greke dhe angleze. Por, gjermanet perparojne me shpejtesi. Thuhet se brenda dy diteve do te okupohet i gjithe Ishulli i Kretes prej gjermaneve.
Me daten 3 Qershor 1941, Ishulli i Kretes u okupua krejtesisht nga ushtria gjermane. Thuhet se me zor te madh ka mundur te shpetoje pa u kapur nga gjermanet, Madheria e Tij Mbreti George II i Greqise. Arsyeja ishte se gjermanet kishin shkarkuar gjithekund. Per kete arsye, Mbreti George II me gjithe Qeverine Greke shkuan ne Aleksandri te Egjyptit.
Renia e Kretes ka shkaktuar nje buje te madhe. Arsyeja ishte se nuk besohej qe Kreta te okupohej. Kjo ishte baza me kryesore e Flotes Britanike ne Mediterrane, thuhet ne kujtimet mbreterore. Dhe, per me teper, me ato male shkretira, kjo nuk ishte menduar kurre se do te okupohej. Ky pushtim thuhet se leshon edhe brigjet egjyptiane, si edhe veshtireson lundrimin per Afrike dhe Azi. Edhe Ballkani sot per sot mbaroi, shkruan ne kujtimet e tij Mbreti. Te shohim te ardhmen. Eshte e vertete qe Anglo-Sanksonet luften qind per qind e kane te fituar, por kjo mund te zgjase 2-3 vjet dhe Gjermania, si ne luften e pare, do te leshoje armet. Dhe fitorja eshte e demokracise.
Tani, si Mbreti Pierr II i Jugosllavise me Qeverine e tij Jugosllave dhe Mbreti George II i Greqise me Qeverine Greke, ndodhen ne Aleksandri te Egjyptit. Thuhet se te dy mbreterit kane mundesi qe te shkojne ne Londer. Kjo per arsye sepse ushtrite, si jugosllave dhe ajo greke, u dorezuan tek gjermanet.
E gjithe shpresa varet tek Shtetet e Bashkuara te Amerikes. Kjo akoma nuk ka hyre ne lufte, por pritet dite ne dite dhe po pergatitet ne mase te gjere. Sigurisht, ne ate kohe, edhe Rusia ka per ta prishur paktin e mossulmimit me Gjermanine dhe ajo do te jete ne lufte kunder gjermaneve. Dhe, kjo humbje e kesaj lufte, do te jete shume me e rende, qe do te pesoje populli trim gjerman, se ajo e 1918.
Ne Londer dhe shume vende te Britanise se Madhe behen bombardime te renda dhe me deme. Por, populli anglez, gjakftohte aspak nuk tundet. Ai eshte i sigurte ne fitoren e fundit e po pergatitet ne masa te gjera. Se rezervat anglo-saksone jane aq te medhaja, sa per cdo vit vijne duke u zmadhuar e jo duke u pakesuar si ajo gjermane.
Stamboll 16 qershor 1941
Me kete date kolonel Husein Selmani, merr nje leter nga Gafur Dibra ku ky i fundit e lajmeron : "Kam qene ne Viqe, ku takova Jusuf Begun, Haxhi Lleshin, Profesor Mustafa Gjinishin, Major Murat Bashen, Sul Kurtin, kapiten Hamza Drinin, Ibrahim Farken e shume oficere te tjere. Dy dite kam ndenjur me ta ne Viqe. Ata me thane me ju vu ne dijeni:
"Te gjithe kemi ardhur mire. Vetem N/kolonel Kucuk Ullugaje nuk deshi te vije. Ky duket se u bashkua me gjermanet. Po bisedojme per nje organizim me te gjere, natyrisht ne lidhje me koherat e sotme per te qene te gatshem per t'u nderlidhur me britaniket. Kur do te na jepni udhezime ju, do veprojme sepse pa urdher asnje veprim nuk bejme.
Me ne, paten ardhur edhe Major Oklli Hill englez. Por, ky kaloi me Qazim Kokoshin dhe Gani Kryezine e Abas Kupin nga Shala. Ata flitet se i kane marre 8000 napolona ari po nuk dihet. Ai tani qendron me Gani Kryezine dhe nuk jemi ne kontakt me ta. Abaz Kupi ka ardhur ne Kruje, po nuk jemi gjithashtu akoma ne lidhje me ta.
Profesor Mustafa Gjinishin dhe Ibrahim Farken do t'i dergojne per t'u takuar me Myslim Pezen ne Peze te Tiranes. Pasi, te bisedojne dhe me Myslimin do te fillojne nje organizim me te gjere. Pastaj, gjithe se bashku, do t'ju paraqesin nje raport me te gjithe detajet.
Te gjithe jane te bashkuar sic kane qene ne Jugosllavi dhe pjesa me e madhe jane ketu ne Mat. Sepse ky eshte vendi me i sigurte per cdo mbledhje dhe ushqime. Prape, ma perseriten qe nuk na luante asgje, sepse si Greqia dhe Jugosllavia jane te okupuar, e per veprimet tonat nuk na pengon asgje. Ne do te organizohemi me se miri, ku tani na u bene shoke dhe Greqia e Jugosllavia, e kur Mbreti yne i dashur ta shohe kohen opportune ne jemi te gatshem me mire se kurdohere. Rrofte Mbreti sa malet e Shqiperise e jemi kryelarte.
Mbetemi gjithmone ne udhezimet e ndritshme pasi dhe posta u rregullua me anen e miqve te medhenj turq. Kjo edhe me anen e Gafur Dibres, i cili eshte personi me i besueshem dhe ka te drejtat e valixhes diplomatike turke. Te gjithe, me shpirt, ju urojme shendet te plote e ju perqafojme me shume nderime: Jusuf Selmani, Haxhi Lleshi, Mustafa Gjinishi, Sul Kurti, Major Murat Basha, Hamza Drini, Ibrahim Farka, Rahman Hysa, Abdullah Ymeri e te tjere.
***
Ju lutem merrni edhe nderimet e mia me te permalluara. Na ka marre malli saqe nuk mund te pershkruhet e ju plotesofte Perendia te gjitha deshirat. Jemi gjithmone ne dispozicionin tuaj dhe popullin e madh e te vogel e keni me vete. Me pyesin gjithandej".
Tirane 12 Qershor 1941 I Zoteris Suaj, Gafuri
Menjehere, shkruan adjutanti- tekstualisht kete leter ja parashtrova Madherise se Tij Mbretit Zog, ne Londer.
"Po ashtu, te perkthyer ne turqisht dhe Shtatmadhorise Turke ne Beyogllu dhe pikerisht kolonel Emin Akynit per sherbimet e Gafurrit. Me vone i prezantova vellane e Gafurrit, Abdyl Vehapin ne Sekerci. Ky kishte te gjitha magazinat e te gjitha hejve toptanxhi dhe e urdherova, qe kur te me sillte mua ushqimet mujore, ato t'ja dergonte edhe kolonel Emin Akynin per respekt".
,b>Stamboll 26 korrik 1941
Gjermania, sot, mesyu Rusine me nje furi te madhe. Thuhet se ka perparuar ne shume vende brenda kufirit Rus-Ukrainas. Por, sidoqofte tani u ndryshua krejtesisht gjendja e luftes. Madje edhe Ëiston Churchill, tani, e pi cigaren me qejf dhe e sheh fitoren qind per qind. Edhe, nuk "i behet me vone", per bombardimet gjermane ne Londer, qe kane vrarere gra, femije e pleq, neper rruget e Londres.
Ushtria gjermane perparon me nje shpejtesi shume te madhe kunder Rusise dhe flitet se Armata e trete ruse ne Bas-arabia, Mareshall Boudini me gjithe armet, i eshte dorezuar gjermaneve. Ai eshte rrethuar prej motorize gjermane dhe thuhet se edhe ushtria rumune ka marre pjese ne ndihmen gjermane.
Stamboll 28 korrik 1941
Madheria e Tij, Mbreti Zog ju dergon nje telegram nga Londra kolonel Husein Selmanit dhe Ministrit Asaf Xhaxhulit ne Legaten Shqiptare Stamboll. Ky eshte telegrami:
"Kam marre raportet e juaja stop. Duhet te jeni te bashkuar me shoket ashtu si me shkruani stop. Ju kam shkruar edhe atyre stop. Koha kerkon pune e jo grindje stop. Pres sa me pare bashkepunimin, sic me shkruani stop. Kam shprese se per se shpejti t'ju dergoj udhezimet stop. Sa me te ngushta lidhjet stop. Kam per t'ju derguar udhezimet edhe per ata ne Shqiperi stop. Pres nje raport te perbashket e sic me thoni stop. Te fala".
Londer 28 Korrik 1941 ZOG I
Gati nje vit me vone
Stamboll 15 gusht 1941
Me kete date, kujton adjutanti,- mora nje raport nga Shqiperia ku na lajmerojne keshtu:
"Beme nje mbledhje ne Mat, ku merrnin pjese gjithe ne mbledhje: Sul Kurti, Abas Kupi, Jusuf Selmani, Profesor Mustafa Gjinishi, Major Murat Basha, Major Jahja Caci, Dyleman Cela, Dyle Beg Allamani, Jusuf Beg Cela, Hafus Hasa, Hamza Drini, Rahman Hysa, Ibrahim Farka, Kros Ali Xheka, Bilal Kola, Halil Keta, Selman Mema e shume delegate te tjere prej te gjitha vendeve.
Ne kete mbledhje u moren ne bisedime mbi mbledhjen qe po behej ne Peze te Tiranes ne qendren e Myslim Pezes. Kjo mbledhje ka marre emrin "nacional-clirimtare" dhe me kete emer e ka pagezuar Profesor Mustafa Gjinishi.
Tani, na lajmeruan se edhe pjesa e Jugut me Mit'hat Frasherin ne krye, kane deklaruar nje parti me emrin "Balli Kombetar". Keshtu, edhe nga ne, u pa e arsyeshme qe te dergojme nje perfaqesi tonen ne kete mbledhje, ku aty kane per t'u diskutuar gjithe sa u perket problemeve te nje bashkimi kombetar kunder okupatorit fashist, si edhe nderlidhesit ne mes veprimeve.
Si delegat tonet per te marre pjese ne kete mbledhje ne Peze, ne kemi caktuar: Sul Kurtin, Abas Kupin, Jusuf Selmanin, Dyle Celen, Major Murat Bashen, Hafus Hasen, Major Jahja Cacin. Nga ana monarkiste dhe nga Balli Kombetar jane: Mit'hat Frasherin, me 5 shoket e tij. Nga komunistet jane: Omer Nishani, Liri Gega, Enver Hoxha, Mendar Shtylla, Hysni Kapua e Frederik Noci. Nga Nacionalclirimtarja: Myslim Peza, Mustafa Gjinishi, Spiro Moisiu, Baba Faja dhe Shefqet Beja. Sic na kane lajmeruar, ne bisedimet qe do te zhvillohen ne kete mbledhje, ne eshte se nuk do te mbeten dakort ne nje parti te perbashket kombetare atehere ne do te jemi ne kontakt me shume persona qe nuk jane ne male me anen e Gaqi Goges. Ndersa ne Tirane jane Sali Vuciterna, Rauf Ficon, Teki Selenicen dhe Omer Beshirin, ndersa ne Shkoder jane Xhemal Naipi, Tef Curanin, Salih Mytija dhe te tjere. Kurse ne Jug jane Javer Rushiti, Bilal Nivica, Sadik Shaska, Selim Damani, Neshet Kolonjen, Teki Xhindin e te tjere. Po ashtu ,me anen e Qemal Shtines, jemi te nderlidhur me keto te Jugut.
Me te gjithe keta, jemi ne bisedime te perditshme. Qe te studjohen ne interesin tone te pergjithshem: se a eshte me e nevojshme qe dhe ne te kemi nje emer Partie, ose jo?! Keto bisedime vazhdojne, por pritet perfundimi i Pezes. Atehere, do te vendoset prej ketij Keshilli pergjegjes. Dhe, natyrisht pervec Oficereve, qe jane pergjithesisht Monarkista te Mbretit Zog I, por edhe populli mbare pothuajse 70 perqind jane Mbreteror per Zogun I. Te bashkuar me ne.
Nga italianet, thuhet ne kete lajmerim, qe citon adjutanti- nuk behet ndonje ndjekje e madhe. Sidomos ne malesi kundershtaret e Italise rrijne lirisht pa asnje pengese. Dhe, per te jetuar jemi fare mire. Po merremi me organizimin e gjere, sepse ne kemi elementin me te vlefshmin dhe shumicen. Me e organizuara sot eshte nacional-clirimtarja, qe e ka organizuar Profesor Mustafa Gjinishi e tani edhe Haxhi Lleshi e Mustafa Kacaci e Faik Shehu jane vene ne partine Nacional-Clirimtare. Por, si Mustafa Gjinishi dhe Haxhi Lleshi, rrijne me teper tek Jusuf Selmani.
Pasi te kthehen nga mbledhja e Pezes shoket do t'ju paraqesin nje raport me te gjitha hollesirat se si u bisedua dhe qysh u perfundua. Si edhe pretendimet e Mithat Frasherit si edhe ata te Omer Nishanit, qe jane dy tendenca te ndryshme me ne. E sa i perket Myslim Pezes e Mustafa Gjinishit e Haxhi Lleshit, edhe keta jane ne ate parti, por jane ne harmoni me ne, e jo te shkeputur. Per sot ndalohemi duke pritur udhezimet tuaja. Ju perqafojme me shume respekt: Rrofte Mbreti.
Sul Kurti, Murat Basha, Mustafa Gjinishi, Haxhi Lleshi, Jusuf Selmani, Sali Llani, Dyle Allamani, Dyle Cela, Jusuf Cela, Hamza Drini, Ibrahim Farka, Qemal Shtina, Rahman Hysa, Bilal Kola, Halil Keta e te tjere.
Ju lutem merrni si gjithmone nderimet e mia me te mira gjithmone I Zoterise Suaj.
Tirane 11 Gusht 1941 Gafuri
Kolonel Husein Selmani, kete raport, ja parashtroi menjehere Madherise se Tij Mbreti Zog ne Londer tekstualisht. Nga ana tjeter, ai edhe kerkon udhezime. Po, te njejten gje, ja dergoi ne turqisht Zyres Turke ne Beyogllue, per dijeni.
"Tani kemi humbur te gjithe kontaktin me Kryeministrin Koco Kota, thote ai. Ky ka mbetur ne Athine, por nuk dijme se c'behet, se ky nuk iku me Qeverine Greke per ne Krete dhe tani ne Aleksandri. Ne te vertete nuk jemi ne dijeni, se pse nuk u largua. Ose e vertete ishte nje panik i madh, i cili nuk mundi te hyje ne kontakt me Qeverine Greke. Po e kerkojme dhe nuk e gjejme. Gjithashtu, edhe Madheria e Tij Mbreti Zog na kerkon se ku ndodhet dhe adresen e tij na urdheron, qe ta gjejme. Duhet qe te hyjme ne kontakt me te, por deri tani nuk kemi asnje dijeni se ku ndodhet dhe si eshte. Natyrisht do te jete i fshehur. Po, perse nuk ka shkuar ne Ambasaden Turke ne Athine, sepse aty do te qendronte i sigurte".
Ky eshte nje opinion i ketyre kujtimeve, per keto dite: Tani pasi hyri Gjermania ne lufte me Rusine, grupet komuniste si ne Shqiperi, Greqi e Jugosllavi do te marrin nje hov te gjere. Duhet thene se kjo eshte doktrina e tyre dhe ata bashkohem kudo te cdo nocioni qofshin. Duhet thene se deri tani ne Shqiperi komunistet rrinin te fshehte e tani na dalin si Omer Nishani e Enver Hoxha me shoke. Dhe, ka posibilitet te prishin organizimet nacionaliste, shkruhet me poshte.
Madheria e Tij Mbreti Zog I ne bisedime te parreshtura si me Britanine e Madhe po ashtu me te gjithe shqiptaret ne Shtetet e Bashkuara te Amerikes me Faik Konicen, Imzot Fan Nolin e te tjere kane konluduar per te mundur qe te hyjne ne kampin Aleat. Pasi tani edhe Greqia ashtu si edhe Jugosllavia u bene shoket tane. I gjithe Ballkani ndodhet i okupuar nga gjermanet.
Gjithnje priten zhvillime te reja, por me interesante eshte kjo e jona. Qe kemi mbetur te panjohur ne kampin aleat si edhe ne Lidhjen e Kombeve. E, tani kujtojme se te gjitha ato pengesa qe ndalonin kete njohje u shtuan. E para Italia Fashiste eshte ne lufte me Britanine e Madhe. Nuk ka me ate shprese Britania si me pare, qe ta terhiqte prej Gjermanise. Po ashtu, si Greqia dhe Jugosllavia, u okupuan njesoj si ne. Qe, ne kemi qene te paret viktima e kesaj lufte kjo dihet ashtu si shpresohet qe te realizohen edhe te drejtat tona. Ushtria gjermane perparon gjithandej ne token ruse, por edhe ruset po luftojne si ne Leningrad, po ashtu edhe ne vijat e Moskes. Thuhet se Mosken do ta lirojne nga popullata por vete Stalini nuk luan nga Moska. Madje, eshte vete gjithnje ne krye te ushtrise sovjete.
Flitet se: Dimri ne Rusi ka filluar qysh tani po s'eshte i forte. Ruset po organizohen me forca te reja mes Uraleve, ku aty presin dimrin e madh qe t'i bejne mesymje gjermaneve qe tani jane ne afersite e Tules, Kercit mbi Krime. Gjithandej ruset, ne terheqje, kane rrenuar cdo gje: ura, shtepia, rruge e gjithshka, per t'i dhene pengesa perparimeve gjermane, qe jane hapur aq shume.
Tani u vertetua se edhe Rumania u be aleate me Gjermanine dhe ushtria rumune lufton bashke me ate gjermane ne Krime.
Verejtje
Mbreti Zog, me ane te ketij memorandumi, i drejtohet autoriteteve greke, duke shfajsuar vendin e tij, per ngjarjet qe sollen Luften italo-greke. Dhe, kjo situate, i thote ai, eshte bere e mundur kur Shqiperia eshte pushtuar dhe toka e saj eshte perdorur per nje agresion ndaj shtetit fqinj.
Mbreti revokon situaten e Shqiperise dhe ben nje parelilezem me ngjarjet e Greqise. Ai ben nje apel per te bashkuar forcat, se Shqiperia ka nje territor te pershtatshem per te luftuar kunder fashisteve. Dhe, neqoftese Fuqite e Medha, do te shikojne mbeshtetjen qe Greqia i jep Shqiperise, kjo do te thote qe ato te jene edhe shume me te vemendshme ndaj te dy popujve, keshillon ai. (shenim i redaks.)
MEMORANDUM
A l'occasion de la prochaine reunion de la conference interalliee et inspire des huits points de la declaration de l'Atlantique j'ai l'honnour d'attirer l'attention de votre Gouvernementsur ce qui sut.
1-L'Albanie a ete la premier victime, en Europe, d'agression non provoquee de la part de l'Italie fasciste le 7 Avril 1939. Elle a ete la premiere a opposer l'agresion par la force malgre que les moyens modernes de defense lui faisaient completement defaut le people Albanais depuis continue a resister de toutes ses forces contre l'envahisseur.
Le 10 Juin 1940 jour de l'entrée en guerre de l'Italie, la Legation Royale de Albanie a Paris (reconnue commem telle par le Gouvernement Francais) a renouvele publiquement la declaration d'apres laquelle un etat de guerre existe entre l'Itallie et l'Albanie.
La 28 Octobre 1940 lenedemain de l'attaque italienne contre la Grece, agissant en ma aualite constitutionnnelle et en accord avec mon Gouvernment j'ai offert a Son Excellence Monsieur le Ministre de Grece a Londres la collaboration de mon Pays contre l'ennemi commun une offer semblable a ete faite en mon non a Son Excellence Monsieur le Ministre de Yugoslavie a Londres, le lendemain de l'attaque Germano-Italiano, contre son Pays.
2-L'Albanie, comme d'autres Pays envahis, possede en dehors, du territoire national des organs constitutionnels, legalement designes par le people albanais et rconnus internationalement; Votre Pays a notre connaissance, n'a jamais reconnue les resultants de l'agression italien contr mon Pays. L'Albanie est toujours member de la Societe des Nations. Le travestissement constitutionnel opere par l'Italie ne peut pount changer la situation juridique ni l'apdreciation morale de la situation de fait.
3-Sous ces conditions, en ma qualite de representant legal de l'Albanie j'ai l'honneur de prier Votre Excellence de bien vouloir examiner avec son Gouvernement et ses allies (auxquels une note semblable a celle ci a ete addresses ce jour meme) la situation de l'Albanie et la possibilite de lui donner l'occasion de jour son role dans la lutte contre l'ennemi commun.
Ni la morale internationale, ni ledroit des gens, ni l'opportunite politique du moment et, encore moins, des consideration d'ordre materielle, ne peuvent justifier un traitement differentiel pour l'Albanie de la part des Puissances Allies.
Mon Pays veut et peut render des services a la cause commune; l'application des principes acceptes pour tous les Pays envahis, sans faire aucune exception pour l'Albanie enlevera un puissant argument a la propagande ennemi.
4-Je suis certain que representant lui-meme un people qui souffre et lutte Votre Gouvernement comprendra les droits du peueple Albanais; luttant pour le triomphe de la justice internationale et d'une Paix juste et durable Votre Gouvernement prendra, je l'espere, les measures necessaries pour que cette justice et cette Paix ne soient pas niees a un people qui ne demande qu'un petit encouragement pour accentuer sa lutte.
Il trouvera cet encouragementent apprenant que ses representants legaux onttrouve leur place parmi ceux des autres peoples souffrant et luttant comme lui. L'opinion publique mondiale trouvera dans cette politique la preuve irrefutable que Alles luttent pour un ideal et pour des principes qui ne souffrent pas d'axception.
Avec cet espoir je vous prie d'agreer, Monieur... l'expression de ma plus consideration.
London 23 Septembre 1941 ZOG I
Roi des Albanais
Shenim (2)
Meqe Memorandume e nota, jane me qindra saqe per t'i shkruar duhet vetem per ato nje volum, per kete nuk po i botojme ne keto kujtime te gjitha, citohet adjutanti.
Verejtje
Ne nje leter te ngjashme, mbreti Zog i drejtohet Franklin Ruzveltit duke i treguar per vendin e tij. Dhe duke i kerkuar mbeshtetjen e tij ndaj popullit te varfer shqiptar. Ai i kerkon atij, qe ai te interesohet per te Drejtat e popullit shqiptar, por edhe per shume gjeram, te cilat lidhen me te ardhmen e popullit te tij. (shenim i redaks.)
Monsieur le President,
Inspire des huits points de la declaration de l'Atlantique, j'ai l'honoeur d'attirer l'attention de Votre Excellence sur ce qui suit:
1-L'Albanie a ete la premiere victime, en Europe, d'aggression non-provoquee de la part de l'Itallie fasciste le 7 Avril 1939.
Elle a ete la premire opposer l'agresion par la force malgre les moyens modernes de defense lui faisaient complement defaut; le people albanais, depuis, continue a resistere de toutes ses forces contre l'envahisseur.
Le 10 Juin 1940 jour de l'entres en guerre de l'Italie, la Legation Royale d'Albanie a Paris, reconnue comme tell par le Gouvernement Francais, a renouvele publiquement la declaration d'apres laquelle un etat de guerre existe entre l'Albanie et l'Italia.
Le 28 Octobre 1940 lendemain de l'attaque Italienne contre la Grece, agissant, en ma qualite constitutionelle et en accord avec mon Gouvernement, j'ai offert a Son Excellence Monsieur le Ministre de Grece a Londres la collaboration de mon Pays contre l'ennemi commune. Une offer semblable a ete faite en mon nom a Son Excellence Monsieur le Ministre de Yugosllavie a Londres, le lendemail de l'attaque Germano-Italienne contre son Pays.
2-L'Albanie, comme d'autres Pays envahis possede en dehors du territoire national des organs constitutionnele, legalment designes par le people albanais et reconnus internationalement; Votre Apys, a notre connaissance, n'a jamais reconnu les resultants, de l'agression italianne contre mon Pays, l'Albannie est toujours member de la Societe des Nations.
3-Sous ces conditions, en ma qualite de representant legal de l'Albanie, j'ai l'honneur de prier Votre Excellence de bien vouloir examiner la situation de l'Albanie et la possibilite de lui donner l'occasion de jouer son role dans la lutte contre l'ennemi commun des democraties.
Ni la morale internationale, ni ledroit des gens, ni l'opportunite politique du moment et, encore moins, des considerations d'ordre materielle, ne peuvent justifier un traitement differentiel pour l'Albanie de la part des Puissances Allies.
Une note semblable a celle-ci a ete addressee aux poussances reunites a la Conference Interralliee de Londres. L'interet activ que Votre Grand Pays prend dans ce conflict mondial lui donne certainement le droit et lui impose le devoir de voir a ce que la justice internationale soit egale pour toutes les nations.
Mon Pays veut et peut render des services a la cause commune; l'application des principes acceptes pour tous Pays envahis sans fair une exception pour l'Albanie enlevera un puissant argument a la propagande ennemi.
4-Je suis sur que representant un people libre l'Gouvernement des Etats Unis comprendra les droits du people albanais; luttant pour le triomphe de la justice internationale et d'une Paix juste et durable Votre Gouvernement prendra, je l'espere, les measures necessaries pour que cette justice et cette Pais me soient pas niees a un people qui ne demande qu'un petit encourageeument pour accenteur sa lutte.
Il trouvera cet enccuragement en apprenant que ses representants legaux sont mis sur le meme regime que cuex des autres peoples souffrant et luttant comme lui. L'opinion publique mondiale trouvera dans cette politique la preuve irrefutable que les demokraties luttent pour un ideal et pour des principes qui ne souffrent d'exception.
Avec cet espoir je vous prie, Monsieur le President d'agreer l'expression de ma plus haute consideration.
Son Excellence Monsieur Franklin Roosvelt, ZOG I
President des Etats Unis d'Amerique Roi des Albanais
Ëashington
London le 23 Septembre 1941
Embassy of the London 2 October 1941
United States of America
My dear Mr.Ministre
Thank you so much for your letter of September 23th enclosing a letter from His Majesty to the President. Accordingly, it affords me, I assure you, the greatest pleasure to transmit His Majesty's communication at the earliest moment.
May I not take this occasion to reiterate, in behalf both of Mrs.Biddle and myself, an expression of our appreciation of our delightful and interest in visit with Their Majestyes also to thank you so much for your kindness and thooughtfunnes of us.
With kindest regards, my dear Mr.Minister, and with every good wish, I am.
Son Excellency Yours very sincerely
Monsieur Sotir Martini Antony Biddle
Minister de la Cour d'Albanie American Embassy
Ric Hotel, London, Ë.I.
Stamboll 25 shtator 194
Ja cfare kujton per kete dite adjutanti: Sot morem nje raport nga Shqiperia, ku na deklarojne se: ne mbledhjen e Pezes, nuk u realizua nje bashkepunim ne mes te grupeve te ndryshme. Arsyeja ishte ngaqe Nacional-Clirimtarja, ishte me e organizuara, dhe kishte filluar nga veprimet e saj. Ajo kishte nje program qe nuk pajtohej me programin tone dhe ajo kerkonte me insistim kryesine. Madje, edhe nuk u arrit ndonje marreveshje si bashkim Kombetar. Arsyet e mosbashkimit jane:
Meqenese me Nacional-Clirimtaren, nuk mund te merremi vesh sepse ky ka nje program te veshur prej 3 grupesh te ndryshem, nacionaliste, socialiste, komuniste. Duket se per kete here u shperndame pa nje perfundim. "Por, e kane lene qe te mendojne dhe te gjejne nje menyre bashkimi per me vone".
Mbledhja e Pezes dhe kembengulja e nacionalclirimtares me nje program te tille; kjo na detyron qe edhe ne te marrim masa te shpejta per nje organizim me te persosur me kuadrot tona ne gjithe viset e Shqiperise. Duhet thene, vazhdon adjutanti- se disa shoke jo te deklaruar deshirojne qe te bashkepunojne me nacional-clirimtaren. Tani jemi ne bisedime me shoket, si ne Tirane, Shkoder, Elbasan, Gjirokaster, e te tjera vende.
Haxhi Lleshi me nje ndeshje te befshme qe pati me nje patrulle italiane ne Prat te Selishtes, mori nje plage ne kembe po menjehere e shpetoi Jusuf Selmani me njerezit e tij dhe e terhoqi menjehere ne Vike. Aty, u mjekua me mjeket e vendit dhe e shendoshen fare mire brenda dy javeve. Tani eshte fare mire. Keta si Haxhi Lleshi dhe Profesor Mustafa Gjinishi, rrinin ne Mat tek Jusuf Selmani. Dihet se keta benin pjese ne partine nacional-clirimtare dhe se Gjinishi, e kishte pagezuar kete parti me kete emer dhe madje ishte komisari politik i saj. Ata ishin miq te Myslim Pezes, ku ai ishte i deklaruar si kryetar i kesaj partie. Dhe ne keta, personi qe luante nje rol ishte Mustafa Gjinishi. Madje, ai ja kishte mbushur mendjen edhe Haxhi Lleshit. Keto ende nuk jane te deklaruar se jane shkeputur prej nesh gjithnje mbahen me ne.
Mit'hat Frasheri me shoke perpiqet qe te shpalle emrin e partise se tij, me programin e veprimit, por trembet nga italianet. Sic duket, por jo se kemi fakte te sakta. Mithati, vete rrin ne Tirane e jo ne male. Ata jane ne grindje me Nacional-Clirimtaren, dhe flitet se do ta luftojne me shtytjen italiane, por kjo flitet dhe jo nje fakt i vertete, por me vone do te kuptohen. Tani duke mos pasur te reja te tjera, e per here mbetemi ne udhezimet tuaja sa me pare. Dhe presim kohen e volitshme. Sa i perket nje bashkimi e nje organizimi vellazeror ne jemi duke bere cmos. Por, me ne fund, ne do te organizohemi me tanet. Jemi krejtesisht superior prej te dy grupeve te tjera dhe ju parashtrojme pershendetjet me te sinqerta. Rrofte Mbreti.
Njoftimi eshte cituar nga Gafurr Dibra
Tirane 18 Shtator 1941 Ne emrin e te gjitheve
Me nderime Gafuri. D.v.
Haxhi Lleshi i dergon nje leter kolonel Husein Selmanit, nga Shelliu i Matit pas aksidentit qe i ndodhi me nje patrulle italianesh, ku thote tekstualisht:
"I dashuri Husein Beg. Jam bashke me Jusuf Begun. Une para 2 javesh pata nje perpjekje duke kaluar Bufllen me ardhe ne Selishte. U poqa me nje patrulle italianesh e shqiptaresh dhe ne pushket e para mora nje plage ne kembe mjaft te rende, saqe nuk munda te ec. Kisha 3 shoke me vete dhe ata me moren e me futen me nje pyll. Menjehere, i dergova fjale Jusuf Begut ne Vike dhe me derguan Rahman Hisen, Ramadan Biben, Halil Xhaferrin e me moren e me derguan ne Shellie, ne shtepine e Bajram Cekes. Ata me vune te me lidhi kemben Dalip Xhoken, i cili ka ndenjur me mua derisa u shendosha, dhe sot qe po shkruaj kete leter eshte perseri ketu. Jusuf Begu vjen cdo dy dite dhe eshte fare mire.
Husen Beg te gjithe jemi mire. Aqifin e Himcen i kane internuar ne Elbasan, po jane mire ketu. Deri sa te vini ju, ju presim te gjithe. Ne nuk merremi vesh njeri me tjetrin, se jemi te gjithe hiska. Do te donim te ishim sic kemi qene ne Jugosllavi, pra te gjithe te bashkuar per Atdhe e Mbret. Gjithsesi, prape jemi te bashkuar, duke perjashtuar nje pakice qe nuk jane kurkushi. Pra, une, Faiku, Myslimi e Gjinishi, jemi te bashkuar, edhe Spiro Moisiu. Vetem se presim nje ore e me pare te vini ju. Une gjithnje jam ne Mat me Jusuf Begun po me te tjeret nuk mirrem vesh. Pres leter prej jush. Mua me Jusuf Begun e me njerezit tuaj kurre nuk me ndan gje deri ne vdekje. Po, ashtu Faiku e Akif, Himcja e Myslimi, Gjinishi e Spiro Moisi.
Per kete here e lashe me kaq, kemi shume te fala prej Hisen Skures prej Ali Krosit, prej Bajram Cekes, e Dalip Xhokes, Ramadan Bibes. Jane ketu me mua. M'i ka lene Jusuf Begu,qe e kam Birazer. Sepse jeten time ai ma ka shpetuar dhe jo italianet. Po Hasmit e mi me kishin zhdukur. Kete radhe nuk kam tjeter, vetem te me dishe si Sofen.
Me kete, ju jap te falat e mia e duke lutur Zotin qe te jeni me shendet te mire e t'ju shohim sa me shpejt ketu ne mes tone".
Shellie 2 Tetor 1941 Miku juaj me bese
H.Lleshi. d.v.
Kapiten Dylejman Cela, kur u kthye nga Mbledhja e Pezes ishte pak i lodhur. Dhe, per te pushuar pak u ndalua ne nje shtepi te nje mikut tij ne Patin. Kur u permiresua, nje nate ka shkuar ne shtepine e vet. Por, aty e kane diktuar dhe italianet me nje detashment e kane rrethuar ne shtepi. Dhe, duhet thene se pas 4 ore luftimi ky doli jashte. Aty ne ndeshjet e para mbeti i vdekur dhe ky ishte anetar Mbreteror.
Tirane 4 Tetor 1941
Nderime te larta
Gafuri
Nje pjese nga korrespondenca origjinale e Zogut
Lidhja e Myslym Pezes me Prefektin Qazim Mulleti
Mashtrimi, sipas zogisteve, i Nacional-Clirimtares dhe percarja e vete zogisteve
Telegramet e Faik Konices drejtuar mbretit te tij
Kush i ndihmoi komunistet, qe te ishin me perpara ne pergatitjet e luftes dhe si munden ata, qe te ngriheshin mbi te gjitha fraksionet e tjera politike. Adjutanti pretendon se kjo u be fale ndihmes jugosllave, qe ishin pas cdo veprimi te komunisteve. Ishin keto ndihma me te cilen u arrit, qe komunistet te triumfonin mbi te gjitha grupet e tjera.
"Mbreteroret nuk kane asnje armiqesi, kujton adjutanti,- as me nacional-clirimtaren, as me Ballin, por asnjeren ane nuk ndihmojne kunder tjetrit, e bile ne kemi miqte tane ne ate te nacional-clirimtares. Por, ata nuk na kerkojne ndihme. Por, edhe me na kerku nuk ju japim, se ne kurre nuk hyjme ne vellavrasje me shqiptaret. E bile sikur mos te kishin qene organizatoret e huaj britanike, amerikane, ruse dhe jugosllave, ne mund t'u hynim ne mes per t'i pajtuar. Sot, ata nuk i lejne, edhe me dashte".
|
|
|
|
