 |
 |
Thenie-Proverba |
 |
|
 |
|
Autoret me origjinal te sotem nuk jane ata qe sjellin dicka te re, por ata qe dine te thone gjera te njohura sikur ato te mos ishin thene kurrepara tyre.
--- Goethe
|
|
|
|
Reklama |
|
|
|
Menuja |
|
|
|
Vizitoret e castit? |
|
|
|
Kemi 96 vizitor(e) dhe 0 anetar(e) ne faqe ne kete moment.
Ju jeni vizitor anonim. Mund te rregjistroheni ne cast falas duke klikuar ketu
|
|
|
|
Perkujtimore |
|
|
|
Nje dite si kjo ...
2008
Kongresi i Dytė i Napolit
Nė 29 prill 1901 me nismėn e arbėreshėve tė Italisė u zhvillua Kongresi i Dytė i Napolit, i cili nuk doli jashtė kuadrit gjuhėsor, madje diskutoi kryesisht ēėshtjen e alfabetit unik tė shqipes, duke shtruar nevojėn e njė alfabeti latin qė tė shprehte besnikėrisht tėrė tingujt e gjuhės shqipe.
Televizioni Shtetėror Shqiptar
Nė 29 prill 1960 Televizioni Shtetėror Shqiptar transmetoi programin e parė eksperimental, duke nisur kėshtu rrugėn e emisioneve televizive nė Shqipėri.
Deklaratėn mbi Lirinė e Shprehjes dhe te Informacionit
Nė 29 prill 1982 Komiteti i Ministrave tė shteteve anėtare tė Kėshillit tė Europės miratoi Deklaratėn mbi Lirinė e Shprehjes dhe te Informacionit.
Anri Ogust Barbie
Nė 29 prill 1905 lindi poeti i njohur francez Anri Ogust Barbie', i cili pati njė ndikim tė madh nė letėrsinė e vendit tė tij me veprat qė shkroi: "Jambet", "Vajet", etj. Madje prej poezive tė tij u frymėzua edhe piktori i madh Delakrua pėr tė krijuar tablonė e famshme "Liria nė barrikada".
Alfred Hiēkok
Nė 29 prill 1980 u nda nga jeta njėri nga figurat e ndritura tė kinematografisė botėrore -Alfred Hiēkok, mjeshtėr dhe novator i kinematografisė dhe i filmave artistikė nė veēanti. Nė filmat e tij tė pavdekshėm , Hiēkoku , pėrveē regjisė, realizonte edhe kolonėn zanore, edhe ngjyrat, skenografinė e skenarin, madje shpesh ishte edhe aktor. Filamt mė tė mirė tė tij janė: "Lavdia e keqe" "Psikozė", "Hija e dyshimit", etj.
|
|
|
|
| |
|
Kryetari i Lidhjes sė Botuesve Shqiptarė numėron problemet qė rėndojnė mbi botimet shqiptare dhe sugjeron disa rrugė shpėtimi pėr librin
Ēfarė kėrkojnė botuesit nga shteti Shqiptar
Nga Fatmir Toēi
Janė thėnė e stėrthėnė gjatė mė shumė se njė dekadė problemet qė rėndojnė mbi botimet shqiptare dhe librin shqip, njė nga mjetet mė universale tė formimit, informimit, edukimit, ngritjes tekniko-profesionale dhe argėtimit. Por tė gjitha kanė rėnė nė vesh tė shurdhėr dhe zor se mund tė veēosh ndonjė prej qeverive tė shumta, ministėr, institucion apo funksionar shteti qė ka drejtuar sadopak vėmendjen nė problemet e shumta tė kulturės shqiptare, pėrfshi kėtu edhe botimet. Arritjet e deritanishme nė kėtė fushė i atribuohen tėrėsisht inisiativės dhe pasionit tė botuesve privatė dhe specialistėve tė tjerė qė punojnė nė kėtė fushė. Megjithatė, pėr tė sensibilizuar edhe njė herė opinionin publik, veēanėrisht komunitetin e njerėzve tė kulturės, tė zgjedhurit e popullit, administratėn shtetėrore dhe institucionet qė merren me kulturėn, po rirendisim mė poshtė, nė mėnyrė tė pėrmbledhur edhe njė herė, disa prej shqetėsimeve qė kanė sot botimet shqiptare, si dhe propozimet tona pėr pėrmirėsimin e gjendjes.
Problemet qė rėndojnė mbi botimet shqiptare
1.Sistemi i rėndė fiskal mbi librin. Mbi librin shqip sot rėndojnė shumė taksa, mė tė rėndat nė krahasim me tė gjitha vendet e tjera tė Evropės e mė tej. Mė absurdja ėshtė taksa mbi vlerėn e shtuar (TVSH-ja) nė masėn 20 %, si tė gjithė mallrat e tjera, ndėrkohė qė nė tė gjitha vendet e tjera tė Evropės (edhe ato mė tė zhvilluara) kjo taksė varion nga 0 nė 4 dhe, mė pak, 6 %. Gjithashtu, ėshtė vendi tė theksojmė se shteti shqiptar, nė mėnyrė fare tė ēuditshme, ka hequr TVSH-nė pėr organet e shtypit dhe nuk ka marrė asnjėherė pėr bazė kėrkesat dhe argumentet e botuesve pėr pėrfshirjen edhe tė librave nė kėtė masė. Taksa tė tjera mbi librin janė: - Tatimi mbi fitimin 25 %, - taksat e larta doganore pėr librat e ilustruar, pėr fėmijė dhe gjysėmproduktet tipografike; - taksat e larta doganore pėr materialet e shtypshkronjave si letėr, bojė tipografie, lastra, kimikate etj., sidomos nga aplikimi pa kriter dhe i paqėndrueshėm i referencave pėr kėto materiale; - Tatimet mbi honoraret pėr autorėt shqiptarė, pagesa e tė cilėve ėshtė fare qesharake nė krahasim me mundin dhe kontributin qė japin pėr kulturėn kombėtare; - tatimet mbi reklamat pėr librat e botuara etj. 2. Mungesa e sistemit tė shpėrndarjes. Jemi i vetmi vend pa sistem shpėrndarjeje libri nė tė gjithė vendin. Para 10 vjetėsh funksiononin dy ndėrmarrje gjigante tė shpėrndarjes sė librit: Ndėrmarrja e Shpėrndarjes sė Librit (pėr gjithė vendin), si dhe Ndėrmarrja e Shpėrndarjes sė Librit pėr Tiranėn. E para ekziston formalisht dhe ėshtė nė prag tė falimentit me emrin AQTLASH, nėn varėsi tė Ministrisė sė Kulturės, ndėrsa e dyta ėshtė suprimuar, lokalet i kanė marrė ish-pronarėt (bashkė me librat dhe i kanė shitur me kile) duke ndryshuar menjėherė destinacionin e tyre. Aktualisht, librat shpėrndahen kryesisht nė Tiranė, nga vetė botuesit me mjete rrethanore, ndėrsa nga rrethet tėrhiqen vetėm disa tituj librash me pėrzgjedhje, sipas interesave tė librarėve dhe jo tė lexuesve. Mungesa e librarive tė mirėfillta ose mungesa e plotė e tyre nė disa qytete e, pothuaj, nė tė gjitha qytetet dytėsore e komunat, e bėn tė pamundur dhe tė painteres iniciativėn private pėr tė ngritur njė sistem shpėrndarjeje qė do tė mbulonte gjithė vendin dhe pėr tė gjitha botimet qė dalin nė gjuhėn shqipe. 3. Mungesa e librarive dhe gjendja e mjeruar e atyre ekzistuese. Libraritė janė tregtoret mė tė shėmtuara nė sistemin tregtar shqiptar. Sipėrfaqja e secilės prej tyre, aty ku ato ekzistojnė, shkon nga 3 nė jo mė shumė se 20-30 m2. Nė disa qytete tė njohura nuk ka fare librari ose bashkė me librat tregtohen edhe mallra tė tjera, qė nga artikujt e ndryshėm e deri te mallrat ushqimore. Nė gjendjen e mjeruar tė tyre kanė ndikuar ndarja e librarive nė librari shkollore e librari artistike (sipas ndarjeve tė Ministrive nė tė Arsimit dhe tė Kulturės para disa vitesh), si dhe mungesa e njė statusi tė qartė tė kėtyre librarive tė cilat as nuk janė privatizuar, as janė nė varėsi tė ndėrmarrjeve pėrkatėse shtetėrore, as paguhen nga qendra dhe nuk i japin llogari asaj. Ky status i pasigurtė nuk i nxit e nuk i bėn tė interesuar librarėt tė investojnė nė libraritė ku punojnė, por as ndėrmarrjet pėrkatėse nuk kanė mjete financiare pėr ta bėrė kėtė punė. 4. Bibliotekat nuk financohen pėr pasurimin e fondeve tė tyre. Ky nuk ėshtė problem i njė viti tė vetėm, por shqetėsimi i vazhdueshėm i bibliotekave gjatė kėtyre 12 vjetėve, aty ku ato ekzistojnė, pasi nė shumė qytete relativisht tė mėdha nuk ekzistojnė fare biblioteka. Veē problemeve tė tjera pėr mjedise tė mjaftueshme, fonde pėr meremetime e rregullime, pajisje, mungesa personeli etj. fondet qė u jepen bibliotekave nė Tiranė e disa rrethe janė tė mjaftueshme vetėm pėr rrogat e ulėta tė bibliotekarėve dhe nė raftet e kėtyre bibliotekave mungojnė pjesa mė e madhe e botimeve shqiptare tė kėtij 10-vjeēari, duke ēuar nė uljen e ndjeshme tė numrit tė lexuesve. 5. Pirateria, botimet klandestine dhe mosrespektimi i tė drejtės sė autorit po dėmtojnė sė tepėrmi jo vetėm botuesit e autorėt shqiptarė, por edhe imazhin e librit nė Shqipėri. Ato po shfaqen kryesisht nė dy forma: 1. Brenda kufijve shtetėrorė, kryesisht tek autorėt e pėrkthyer, ku ka plot raste qė nuk merret e drejta e autorit apo e botuesit Tė huaj; 2. brenda qarkut tė trojeve shqiptare (Kosovė, Maqedoni, Mali i Zi, diasporė) ku riprodhohen, fotokopjohen, rishtypen librat qė botohen nė Shqipėri pa lejen e autorėve apo botuesve shqiptarė, duke shfrytėzuar si treg trojet e tjera ku jetojnė shqiptarėt, duke dėmtuar kėshtu rėndė ekonomikisht dhe moralisht autorėt ligjorė. 6. Mungesa e ligjit mbi botimet. Ndoshta jemi i vetmi vend nė Evropė, e nga tė paktėt nė botė, qė nuk kemi akoma njė ligj mbi botimet, qė do tė rregullonte marrėdhėniet midis autorėve, botuesve, lexuesve me shtetin dhe do tė mbronte interesat e tyre. Prej vitesh ėshtė pėrgatitur njė projekt-ligj nga njė grup botuesish, juristėsh, pėrfaqėsuesish tė Drejtorisė sė Librit nė MKRS, por nuk dihet ku ka ngelur dhe pse nuk ka marrė rrugėn drejt Parlamentit. Diskutimi dhe miratimi i njė ligji tė tillė, me pėrbėrjen qė ai ka nė pėrmbajtje, do t'i jepte udhė pjesės mė tė madhe tė problemeve qė ekzistojnė sot nė editorinė shqiptare dhe do tė krijonte kuadrin ligjor pėr zgjidhjen nė praktikė tė tyre. 7. Angazhimi i botuesve privatė pėr hartimin e teksteve shkollore. Edhe kėtu jemi i vetmi shtet nė Evropėn Perendimore e Lindore qė hartimin e teksteve shkollore dhe marketingun e tyre e bazojmė vetėm nė sistemin e centralizuar shtetėror, nė refuzimin e kontributit tė botuesve privatė, nė mėnjanimin e konkurrencės midis autorėve tė ndryshėm pėr tė njėjtėn vepėr, nė shmangien dhe luftimin e botimeve alternative nė sistemin arsimor shqiptar etj. Hartimi, miratimi dhe marketingu i teksteve shkollore, megjithėse janė temat mė tė pėrfolura kėto vitet e fundit, vazhdojnė tė mbeten tė pandryshuara me njė kokėfortėsi qė mund tė ndodhė vetėm nė njė vend si ky i yni. Pjesėmarrja e botuesve tė njohur privatė nė hartimin dhe manaxhimin e teksteve shkollore, nxitja e konkurrencės midis autorėve e botuese, lejimi dhe futja nė shkolla tė teksteve alternative etj. do tė sillte, pa dyshim, freskimin e informacionit dhe nivele mė tė larta nė cilėsinė e hartimit tė teksteve shkollore, cilėsi mė tė lartė estetiko-tipografike tė librave, kosto mė tė ulėt, si rrjedhojė e konkurrencės sė hapur, fuqizim ekonomik dhe moral tė botuesve privatė etj. 8. Pengesat e qarkullimit tė librave nė gjithė trojet shqiptare. Ndryshimet politike nė rajonin tonė kanė zgjeruar edhe punėn botuese, si nga ana territoriale dhe e tregut, por edhe pėr bashkėpunime mė tė gjera, rritjen e tirazheve etj. Shqiptarėt dhe libri shqip qarkullojnė lirshėm nė tė gjitha trojet ku ka shqiptarė dhe nuk ka pengesa institucionale. Megjithatė, pengesat ekonomike, tarifat doganore e taksat e tjera janė diskriminuese dhe pengesa serioze pėr qarkullimin e librit shqip, si pėr eksportin edhe pėr importin e tij nė vende tė tilla si Kosova, Maqedonia, e mė pak Mali i Zi. Kėshtu, pėr librin qė kalon kufirin nga Shqipėria nė Kosovė apo Maqedoni paguhet 26 % taksė mbi vlerėn e faturimit, pa llogaritur shpenzimet e tjera tė agjencive doganore; ndėrkohė qė pėr librat qė qarkullojnė midis Maqedonisė-Kosovės-Serbisė, taksa doganore ėshtė vetėm 1 %. Mendojmė se ka ardhur koha pėr njė dialogim mė kėmbėngulės midis institucioneve kulturore e shtetėrore tė kėtyre vendeve me Shqipėrinė pėr qarkullimin e lirė e pa taksa tė librave, por edhe tė mallrave e veprimtarive tė tjera kulturore. Ėshtė vendi tė theksojmė se ne kemi kontestuar me kohė lidhjen e disa marrėveshjeve formale tė Shqipėrisė me vendet fqinjė, si me Maqedoninė etj. pėr zhvillimin e tregėtisė sė lirė pėr mallra qė vendi ynė nuk i ka fare nė emėrtesė si mallra eksporti dhe nuk ėshtė pranuar tė futet libri nė kėto emėrtesa, duke iu nėnshtruar vullnetit dhe diktatit tė palės tjetėr pėr vendosjen e kushteve.
Disa masa qė mund tė merren pėr pėrmirėsimin e gjendjes
- Rishikimi, diskutimi institucional dhe miratimi nė Parlament i Ligjit "Mbi botimet"; - Ulja ose heqja e taksės mbi vlerėn e shtuar (TVSH) pėr librin nė masėn 0-4 %, aq sa ėshtė nė vendet e tjera tė Evropės; - Heqja e taksės doganore mbi librin dhe tė aplikimit tė TVSH-sė nė dogana; - Rishikimi drejt uljes e taksės doganore dhe referencave pėr letrėn e ofsetit (qė pėrdoret pėr shtypjen e librave) dhe tė disa materialeve tė tjera tipografike; - Organizimi i takimeve dhe bisedimeve pėr heqjen e taksės doganore tė tė TVSH-sė nė qarkullimin e librave midis Shqipėrisė, Kosovės, Maqedonisė e Malit tė Zi; - Pėrgatitja e dokumentacionit dhe kėrkesės pėr aderimin e Shqipėrisė nė Konventėn e Firences, qė do tė lehtėsonte qarkullimin e librave midis vendeve anėtare tė kėsaj konvente; - Rishikimi i statusit tė AQTLASH-it dhe studimi i mundėsisė pėr kthimin e kėsaj ndėrmarrjeje nė Shoqėri Aksionere pėr shpėrndarjen e librit nė gjithė vendin; - Pėrcaktimi pėrfundimtar i statusit tė librarive nė disa qytete tė Shqipėrisė duke iu bashkėngjitur Agjencisė sė Shpėrndarjes sė Librit (qė duhet tė krijohet) si pjesė e domosdoshme e saj pėr tė krijuar premisat pėr ekzistencėn e njė sistemi shpėrndarjeje; - Zgjerimi i rrjetit tė bibliotekave deri nė qendrat mė tė vogla tė banuara duke rritur financimet pėr pasurimin e mėtejshėm tė tyre; - Mbėshtetja institucionale dhe financiare e veprimtarive tė botuesve shqiptarė me librin brenda dhe jashtė vendit, si panairet ndėrkombėtare, kombėtare dhe rajonale tė librit, botimet e autorėve shqiptarė nė gjuhė tė huaja, pėrfaqėsimet kolektive nė ekspozitat e ndryshme tė librit nė vende tė ndryshme tė botės, sidomos nė rajon, etj.; - Rishikimi i vendimit tė Ministrisė sonė tė Jashtme pėr suprimimin e konsujve kulturorė nė disa prej ambasadave tona mė tė rėndėsishme nė Evropė e rajonin tonė, sidomos nė ato ku numri i emigrantėve shqiptarė ėshtė mė i madh. Kėto ishin vetėm disa nga shqetėsimet qė u munduam t'i japim nė mėnyrė tė koncentruar, aq sa lejon kuadri i njė shkrimi nė gazetė, por seicili prej problemeve mė sipėr mund tė trajtohej si shkrim mė vehte. Shpresoj tė kem tėrhequr, sadopak, vėmendjen e atyre qė mund tė bėjnė diēka pėr librin shqip, atyre qė e vlerėsojnė rolin e madh tė librit, atyre qė e kanė dashamirėsinė ndaj librit, atyre qė lexojnė akoma ndonjė libėr, por jo tė atyre qė nuk lexojnė mė libra.
|
|
|
|
