 |
 |
Thenie-Proverba |
 |
|
 |
|
Ajo qė s'tė pėlqen ty tė ta bėjnė, mos ua bėj tė tjerėve --- Populli
|
|
|
|
Reklama |
|
|
|
Menuja |
|
|
|
Vizitoret e castit? |
|
|
|
Kemi 85 vizitor(e) dhe 0 anetar(e) ne faqe ne kete moment.
Ju jeni vizitor anonim. Mund te rregjistroheni ne cast falas duke klikuar ketu
|
|
|
|
Perkujtimore |
|
|
|
Nje dite si kjo ...
2008
Beteja e Kaēanikut
Nė 30 prill 1910 populli Kosovės sulmoi garnizonet osmane nė Prishtinė, duke nisur kėshtu njė betejė tė ashpėr, e cila nė histori ka hyrė si "Beteja e Kaēanikut", qė u pėrhap nė mbarė krahinat e Kosovės. Kėtė lėvizje e udhėhiqte luftėtari Idriz Seferi.
Fitorja e Rajshtagut
Nė 30 prill 1945, pas shumė luftimesh tė ashpra, ushtarėt sovjetikė ngritėn flamurin e fitores mbi ndėrtesėn e Rajshtagut nė Berlin. Kėshtu rėnia e kėsaj qendre simbol tė Rajhut tė Tretė hitlerian shėnoi njė nga fitoret mė tė mėdha nė Luftėn e Dytė Botėrore - marrjen e Berlinit.
Eduart Mone'
Nė 30 priLl 1883 mbylli sytė njėri nga piktorėt mė tė mirė tė Francės, Eduart Mone', qė hyri nė historinė e pikturės botėrore si njė mjeshtėr i pėrdorimit tė ngjyrave dhe si njėri nga mė tė mėdhenjtė e saj.
Festa Kombėtare e Holandės
30 prilli ėshtė festa kombėtare e Holandės.
|
|
|
| |
|
Studimet dhe hulumtimet shkencore pėr epokėn e Skenderbeut, ēdo ditė e mė shumė, po japin rrezultate tė reja nė fusha dhe lėme tė ndryshme, pėr tė cilat mė parė nuk kishte fare njohuri. Ėshtė deri diku e ēuditshme qė nėpėr arkiva e biblioteka shtetėrore e private, muzeume e koleksione tė ndryshme tė ruhen thesare kaq tė ēmuara, tė panjohura dhe tė pabotuara deri tashti.
Ėshtė vėshtirė tė gjenden personalitete tė tilla tė shquara nga e kaluara, pėr tė cilėt tė jetė shkruar aq shumė dhe nė vazhdimėsi, qoftė nė fushėn e historisė, tė krijimtarisė letrare e artistike, nė fushėn e studimit tė artit luftarak, diplomacisė, etj. sikur pėr heroin kombėtar shqiptar, Gjergj Kastritotin - Skėnderbeun! Shkrimet e para pėr tė datojnė qė nga mesjeta, dmth menjėherė pas vdekejs sė tij, ku autorė tė ndryshėm, i thurin hymne lavdėrimi trimėrisė dhe veprės sė tij madhėshtore, ngase ai nuk u pėrkul asnjėherė, sikurse para ushtrisė sė panumėrt Osmane, ashtu edhe asaj venedikase, tė cilave me forcėn e shpatės dhe mjeshtrinė e artit luftarak, u tregoi se lufta pėr liri dhe mbrojtje kombėtare ėshtė e shenjtė dhe nuk njeh sakrfica tė tepėrta. Vepra e tij luftarake u bė shembull pėr shumė popuj tė tjerė, tė cilėt luftuan gjatė shekujve pėr liri dhe ēlirim kombėtar. "Ēdo heroi nė histori i ėshtė dashur tė kalojė pėrmes tri fazave: tė glorifikimit, tė asgjėsimit dhe tė rivlerėsimit. Kjo do tė thotė se nė fillim, ai ėshtė ngritur nė qiell prej admiruesve tė tij; pastaj ėshtė dėrmuar nė mėnyrė tė pamėshirshme prej kritikuesve tė tij; dhe, mė nė fund, ėshtė nxjerrė pėrsėri nė shesh, nga varri, me durim, me mundim dhe me mėshirė ėshtė vėnė nė vendin qė i takonte prej historianėve tė arsyeshėm, qė s'kanė qenė verbuar as prej fanatizmit tė admiruesve tė heroit, as prej tėrbimit tė kritikuesve tė tij".
Sipas shumė historianėve, studiuesve dhe shkencėtarėve tė fushave tė ndryshme, studimet pėr epokėn dhe personalitetin e Gjergj Kastriotit - Skenderbeut kanė arritur kulmin, dmth. fjalėn e fundit! Njė mendim i tillė, nė shikim tė parė, duket sikur ka mbėshtetje, nėse shikojmė publikimet e ndryshme, tė shumta, tė bėra nė gjuhė tė ndryshme; monografi tė specializuara, duke filluar nga fundi i shekullit tė XV-tė e deri nė ditėt e sotmet; botime tė dokumentave [edhe pse tė pjesėshme], bibliografi pothujase shterruese si dhe dalja nė dritė e tė dhėnave nga mė tė ndryshmet, qofshin ato private, pėr jeten e Skenderbeut ose ato tė epokės sė tij: portrete, medalione, vula, shpata tė ndryshme, perkrenare, para floriri, dorėshkrime, dokumeta origjinale... etj.
Megjithatė, pėrkundėr gjithė kėtyre momenteve tė pėrmendura, mendojmė se, mendimet e lartėcekura, as pėr sė afėrmi nuk qėndrojnė. Pėr tė nxjerrė njė pėrfundim tė tillė, na mundėson puna sistematike hulumtuese 10- vjeēare, nėpėr arkiva e biblioteka anekėnd Evropės, ku ruhen gjėra me vlera tė jashtėzakonshme pėr historinė e Shqipėrisė dhe personaliteve tė ndryshme shqiptare, ndėr to edhe pėr Skenderbeun.
Edhe pse shumė i njohur dhe tepėr i trajtuar nė historiografi, nė fushėn e krijimtarisė letrare dhe gjini tė tjera, personaliteti i Skenderbut, edne ėshtė enigmatik dhe jo i ndriēuar sa duhet.
Janė tepėr tė veēanta rastet, kur njė personaliteti tė kohės, emra tė njohur tė kulturės sė kombit tė tij, bashkėkohės, i bėjnė nderime, duke e pėrjetėsuar figurėn dhe veprėn e tij. I tillė ėshtė rasti me Gjergj Kastriotin Skenderbeun dhe Ndre Lleshin [Andreas Alexius Epirota Durachinus]
Tė dy me nam zulėmadh, pėr veprat e tyre, nė fusha tė ndryshme; tė dy bashkėkohės; tė dy tė nderuar dhe respektuar; tė dy mbrojtės tė fortė, deri me kėmbėngultėsi, tė identitetit kombėtar, njėri me armė nė dorė [Skenderbeu] e tjetri me gdhendje, ndėrtim dhe stilizim, si askush tjetėr [Ndre Lleshi].
Miqėsia dhe njohja e tyre, bėri qė, Ndreu, tė gdhend nė gurė; tė pėrjetėsojė, mikun, bashkėkombėsin dhe bashkėkohėsin e tij, me ndjenjė respekti; dashuri dhe pėrkushtim vėllai; stilizim detajesh, saqė pėr njė ēast, kur shikon kokėn e gdhendur tė Skenderbeut, nga Ndreu, ke atė ndjenjen, se kėtė vepėr kaq tė bukur, mund ta ketė bėrė, vetėm dorė shqiptari, i cili depėrton thellė, nė shpirtin, gjendjen shpirtėrore, dukjen fizike, realitetin kohor, tė njeriut i cili modestinė e kishte si veti tė parė.
Nė anėn jugore, tė Apsidės sė Katedrales sė Shibenikut, ndodhen tė vendosura 71 "koka" [skulptura] tė gdhendura nga mjeshtėr tė ndryshėm, shumė tė njohur nga shekulli i XV-tė. Punėn kryesore, pėr gdhendjen dhe vendosjen e kokave, e ka bėrė Juraj [Gjergj] Dalmatinasi.
Dalmatinasi, nė vitin 1448, fton Ndre Lleshin sė bashku me nxėnėsin e tij, Pal Rajoviqin, qė tė punojė disa skulptura nga personalitete tė njohura tė kohės, ngase ai ndodhej nė Shibenik. Nė dokumentin e pabotuar, qė ruhet nė Arkvin e Katedrales sė Shibenikut, Ndreu, obligohet se do tė punojė skulpturėn e Skenderbeut dhe disa tė tjera, fatkeqėsisht, emrat e personave tė tjerė, nuk janė tė shėnuar.
Studiues tė shumtė, janė marrė me analiza dhe studime tė veēanta, pėr identifikimin kėtyre skulpturave [kokave] tė vendosura nė Apsidė, nė mes tė viteve 1443-1448. Pjesa mė e madhe, e skulpturave tė vendosura nė Apsidė, janė identifikuar. Ndėr skulpturat e identifikuara bėjnė pjesė ato tė disa burrėshtetasve dhe luftėtarėve tė njohur tė mesjetės si: Gjon Paleologut tė VIII-tė; mbretit tė Napolit dhe Arragonės, Alfonsit tė V-tė, mbretit tė Hungarisė dhe Polonisė, Vlladislavit tė II-tė; papės Eugenit tė IV-tė; kardinal Besarionit; Sigizmund Malatesit; fisnikut venedikas [dukės] Franēesko Foskarit; fisnikut burgundas Filipit tė mirė; Franēesko Sforcės; Gjon Huniadit, etj.
Skulptura e Skenderbeut, nė Apsidė, ėshtė e renditura si e pesta nė radhė, pas skulpturės sė papės, Eugenit tė IV-tė.
Paraqitja ėshtė ballore, me njė kthim tė lehtė djathtas. Skenderbeu, nė kokė mban njė kapelė venedikase tė rrumbullakėt, me thyerje para. Mjekrėn e ka tė gjatė, shikimin e fortė, pėrpara, ndėrsa hundėn karakteristike, shqiponjė. Ėshtė njėra ndėr skulpturat mė tė mėdha qė ndodhen nė Apsidė. Ka dimensione: gjatėsi: 29.7cm dhe gjėrsi: 18.9cm. Ėshtė e padėmtuar, me pėrjashtim tė majės sė hundės, ku ka njė gėrvishje tė lehtė.
Ėshtė shumė domethėnės fakti, se kjo skulpturė, gjeti vend qė nė fillim, duke treguar kėshtu rėndėsin dhe autoritetin qė kishte arritur, nė kėtė kohė Skenderbeu, duke thyer turqit nė disa beteja madhėshtore.
E veēanta e kėsaj skulpture ėshtė se ajo dallon nga tė tjerat, si pėr nga forma ashtu edhe pėr nga stili. Ka vija mė tė ashpra, qė krijojnė thyerje tė forta, duke krijuar kėshtu njė moment tė veēantė, por shumė domethėnės, gjė qė e ndeshim nė tė gjitha punimet e mė vonshme tė Ndre Lleshit.
Rreth vlerėsimit dhe pėrcaktimit sa mė tė saktė pėr skulpturėn e Skenderbeut, ne kemi konsultuar specialistė kroatė, tė cilėt janė njohės tė mrekullushėm tė punės sė Ndre Lleshit. Ndėr tė parėt qė ka mbrojtur idenė qė kjo skulpturė ėshtė punim i Ndreut dhe paraqet kryetrimin shqiptar, ėshtė studiuesja kroate: dr. Iavana Prijatel-Paviēiq, pastaj autori i shumė shkrimeve pėr Ndreun, madje edhe i dy monografive, dr. Andrija Mutnjakoviq; ndihmė tė veēantė, me konsultime, literaturė, pastaj me fotografi dhe analiza grafike, ka dhėnė profesori i nderuar dr. Radovan Ivanēeviq. Pėrveē kėtyre, kanė ndihmuar edhe: dr. A. Duplanēiq, dr. A. Stipēeviq, dr. A. Gulin, mr. N. Bajiq-Zharko, etj.
Nuk ishte rastėsi qė u ftua Ndre Lleshi pėr tė punuar skulptura tė personaliteteve tė shquara tė kohės, edhe pse nė moshė i ri. Ai, tashmė, kishte bėrė emėr, duke treguar aftėsi tė jashtėzakonshme nė disa objekte tė ndryshme. Nė anėn tjetėr, miqėsia dhe njohja prsonale me Gjergj Kastriotin - Skenderbeun, ishte rasti mė i mirė, qė njė bashkėkombas, tė bėnte skulpturėn e tij, ngase e kishte takuar dhe njohur nga afėr, e jo me tė dėgjuara, pėrshkrime, lavdata, e gjėra tė tjera.
Ne kemi nė dorė disa dokumenta, tė cilat janė zbuluar kohėve tė fundit, ku Ndre Lleshi, ishte pėrfaqėsues [ambasador] i Skenderbeut, pėr tė mbrojtur interesat shtetėrore dhe tė drejten e popullit shqiptar pėr liri, nė Venedik dhe Raguzė [Dubrovnik]. Kjo gjė, nė kėtė kohė, ishte shumė e zakonshme dhe mund ta bėnin vetem personalitete tė njohura, tė jetės publike, shoqėrore, intelektuale, burra tė ēmuar e nderuar, jo vetėm te kombi i tyre por edhe mė gjėrė. Rast tė ngjashėm kemi edhe Gjon Gazulin, Pal Gazulin, etj.
|
|
|
|
