 |
 |
Thenie-Proverba |
 |
|
 |
|
Te jesh femer e te heshtesh, jane dy gjera te papajtueshme.
--- De Molina
|
|
|
|
Reklama |
|
|
|
Menuja |
|
|
|
Vizitoret e castit? |
|
|
|
Kemi 106 vizitor(e) dhe 0 anetar(e) ne faqe ne kete moment.
Ju jeni vizitor anonim. Mund te rregjistroheni ne cast falas duke klikuar ketu
|
|
|
|
Perkujtimore |
|
|
|
Nje dite si kjo ...
2008
Gjon Pali i Dytė ne Shqiperi
Nė 26 prill 1993 pėr herė tė parė Ati i Shenjtė, Papa Gjon Pali i Dytė, shkeli nė tokėn shqiptare dhe e pėrshėndeti me kėto fjalė popullin qė e priti me entiziazėm: "Zoti e ruajt Atdheun tuaj. Zoti ruajtė popullin shqiptar.".
Kryengritja e parė antiosmane nė Mitrovicė
Nė 26 prill 1910 nė Mitrovicė dhe Vuēiternė nisi kryengritja e parė antiosmane nė radhėn e kryengritjeve tė mėdha qė ēuan nė shpalljen e pavarėsisė.
Migel Servantes
Nė 26 prill 1616 mbylli sytė shkrimtari i madh spanjoll Migel Servantes Sahavedra, i njohur nė botėn e letrave si Servantes dhe autor i kryeveprės "Don Kishoti i Manēės".
Aksidenti ne centralin bėrthamor Cernobil
Nė 26 prill 1986 ndodhi aksidenti i tragjik nė centralin bėrthamor Cernobil, nga ku u rrezatuan lėndė helmuese nė njė zonė tė madhe tė ish-Bashkimit Sovjetik, si dhe nė disa vende tė Evropės, me pasoja pėr popullsinė e kėtyre zonave.
Dita Ndėrkombėtare e Qyteteve tė Binjakėzuara
26 prilli ėshtė Dita Ndėrkombėtare e Qyteteve tė Binjakėzuara, njė traditė e bukur qė ka hyrė tashmė nė jetėn ndėrkombėtare tė popujve.
|
|
|
|
| |
|
Ylli Jasa, 44-vjeēari nga Tirana, rrėfen historinė e tij qė nga ikja nė Itali dhe deri kur u duartrokit nė Bienalen mė tė madhe nė Botė
Shqiptari qė bėri bujė nė Bienalen e Venecias
Si u bė i famshėm me poltronin e Princit tė Arbrit, nė Venecia 2003
Luan Kondi
Njė lajm shumė interesant trokiti nė derėn e artit shqiptar kėtė vit. Jeni i ftuar nė Bienalen e Venecias. Mė nė fund dhe Shqipėria paraqitet para botės nė njė eveniment kulturor kaq tė rėndėsishėm. Menjėherė tė shkon nėpėr mend se tashmė bota po fillon ta na konsideroj si pjesė tė pandashme tė saj. Ky ėshtė njė tjetėr shembull, ku arti ynė me hap tė qetė, por tė vendosur e tė sigurtė, po hyn nė arenat ndėrkombėtare.
Tė gjithė artistėt e mbarė botės kanė si detyrė ndaj vetes tė japin mė tė mirėn qė fshihet nė brendinė e tyre. Aq mė tepėr ne na duhet tė mobilizohemi me tepėr tė japim atė mė brilanten, kundrejt njė emri tė shumėvuajtur qė quhet Shqipėri. Qershorin e kėtij viti nė tė pesėdhjetin edicion tė saj, u hap Ekspozicion Internacional i Artit nė Venezia, i drejtuar nga Francesco Bonami, e titulluar Songi e confliti, La dittatura dello spettatore, e shqipėruar nė Endrra dhe konflikte, Diktatura e spektatorit. Shqipėria prezantohet me njė karrige fron mbretėror, Princi i Arbrit, i realizuar nga Ylli Jasa, qė ka lindur nė Ēekosllovaki nė korrik tė viti 1959. Interesant ėshtė fakti qė ky artist ėshtė rritur nė veri tė Afrikės, nė mes tė kulturave tė ndryshme, dhe u formua si inetelektual nė shkolla po tė ndryshme. Nė biografinė e tij nuk mund tė mohohen studimet nė degėn e Inxhinierisė Metalurgjike nė Tiranė, apo ato pėr Ekonomi dhe Gazetari (1985); nė Assisi 1992 (Itali) Musico-Terapia. Jasa ka edhe njė eksperiencė si redaktor i transmetimit tė emisionit Tam-Tam nė gjuhėn shqipe, pranė Radio Onde Friulane. CV-ja e tij tashmė ka tė shėnuar edhe eksperiencėn prej disa vitesh tė Jasės si mediator kulturor nė Friuli-Venezia Giulia midis Triestes dhe Venezies nga 1994 deri mė sot, nė vitin 2003. Ylli Jasa ėshtė edhe autori i vėllimeve me poezi nė gjuhėn italiane, Shpirti nė erė, botuar nė vitin 1992, apo punimit letrar po nė gjihėn italiane Pėrtej qė daton nė vitin 1995. Karriera studimore e Jasės vijon me njė pėrmbledhje mbi emigracionin shqiptar nė Friuli, tė sponsorizuar nga provinca e Udines nė vitin 1997. Ai ėshtė njėkohėsisht edhe autor i murales Muri i ėndrrave nė vitin 2002 dhe Froni Princi i Arbrit, tė cilin e ekspozoi nė Bienalen e Venecias. Mbijetesa nė Itali, vendin fqinjė, e ka bėrė tė jetė edhe mė i vendosur pėr tė bėrė diēka tė veēantė. Poltroni i ndėrtuar prej tij i ngjan njė froni princi, ndaj dhe autori e ka quajtur Princi i Arbrit. I larguar qė nė vitin 1991 pėrtej Adriatikut, Jasa nuk e ka pasur tė lehtė tė arrij deri aty sa tė pėrfaqėsojė vendin, ndonėse emigrant nė njė bienale prestigjioze, siē ėshtė ajo e Venecias. Punimi i tij ėshtė pritur mjaft mirė nga vizitorėt e shumtė tė kėsaj bienale, aq sa ėshtė hequr e fundit nga ekspozimi. Ja si e shpjegon suksesin e tij nė Itali, Ylli Jasa nė njė intervistė dhėnė ekskluzivisht pėr Panorama.
Si arritėt tė lidheni me Biennalen, nė tė cilėn ju paraqitėt si punimin tuaj froni i Princit tė Arbrit?
Fare rastėsisht. Ishte data 4 a 5 maj e kėtij viti, kur, duke kontrolluar rutinė si gjithnjė postėn time elektronike, shoh se njė mesazh mė kishte ardhur nga fondacioni Di Biella, ku mė informonin pėr projektin Love Difference, qė po zhvillonin nėn udhėheqjen e artistit me famė, tashmė mjaft tė dėgjuar, Michelangelo Pistoletto. E lexova disa herė dhe nuk po arrija ta pėrfundoja nga emocionet. Nga ky mesazh kuptova se po mė kėrkonin njė punim pėr tė marrė pjesė nė festivalin e 50-tė internacional tė artit. Njė ditė tė tėrė e mbajta letrėn, me e-mailin e fondacionit nė dorė, dhe vazhdoja tė mos e besoja se njė ftesė e tillė mė adresohej mua. Pėr kėtė arsye e printova mesazhin nė letėr, pėr ta bėrė tėrėsisht tė prekshme. Kjo ishte bileta qė mė mundėsonte hyrjen nė njė dimension tjetėr nė botėn e artit nė Itali, konkretisht nė Venecia, nė Bienalen e kėsaj tė fundit, pra nė festivalin e 50-tė Internacional. Mė dukej vetja i famshėm, por mendoja se me siguri kjo ishte njė dhuratė e Zotit. Ai mė kishte bėrė njė dhuratė profesionale kėtė radhė dhe kjo ishte surprizė pėr mua. Kjo ėshtė jeta me tė mirat dhe tė kėqiat e saj. Pasi e mblodha pak veten, u shkėputa nga fantazia apo emocionet, fillova tė gjykoj mė ftohtė, duke qenė njėkohėsisht edhe mė i arsyeshėm. I thashė vetes se asgjė nuk ndodhte kot, ashtu rastėsisht, pasi jemi ne ata qė nuk mundemi t“i shpjegojmė, apo t“i japim dum, siē thuhet ndryshe, ndodhive tė tillė emocionale dhe sadisfaksioniste, kur ato nuk i presim. Shpesh nuk arrijmė dot deri nė fund, pasi pėr to nuk ka njė fund, por vetėm vazhdim.
Cili ishte qėllimi i projektit tė tė famshmit Mikelanxhelo Pistoletos?
Love Difference ishte njė lėvizje idesh, qė lindi pranverėn e viti 2002 nė Cittadellarte-Fondazione Pistoletto (Biella), njė laborator krijues i artit tė angazhuar nė fushat shoqėrore.
Kjo lėvizje kėrkon tė pėrhapė mendimin e pėrmbledhur nė kėto fjalė Tė duash diferencat, tė shprehura nga Mikelanxhelo Pistoletto nė manifestin e tij Projekt arti i vitit 1994, qė kėrkon ta ēojė artin tė marrė pėrgjegjėsi direkte nė ēdo aktivitet njerėzor: nga ekonomia nė politike, nga shkenca nė fe, nga edukimi nė sjellje. Nė kėtė ekspozitė tė Mikelanxhelo Pistolettos morėn pjesė nė njė tryezė tė madhe pasqyrė tė kristaltė, nė formėn e detit Mesdhe, tė gjitha shtetet qė lagen nga ky det. Pėrfaqėsuesit e tyre duhet tė dėrgonin atje nga njė karrige, pėr ta patur kėtė ambient edhe pėr takime tė tjera, mes kulturash tė ndryshme. Dhe mua m“u kėrkua tė bėja njė karrige tipike shqiptare.
Si u realizua idea e fronit Princi i Arbrit?
Kjo ėshtė interesante dhe e rastėsishme. Menjėherė pasi mė njoftuan tė bėja diēka tė tillė, mora urgjent nė telefon zonjėn Vitore Leka. I thashė asaj se si e kisha hallin dhe m“u bė qejfi kur nė anėn tjetėr tė receptorit dėgjova pėrgjigjen: Ec o bir kėtu, tė tė jap njė karrige tė kuzhinės sime. Ėshtė e vjetėr, me kashtė dhe besoj se do tė kryej punė. I thashė se kashta ishte tepėr e lehtė, ndaj kėrkoja diēka tjetėr. Zonja Leka m“u pėrgjigj se nuk kishte karrige tipike tani, megjithatė nuk shpesonte se do tė gjeja njė tė tillė, pasi nuk kishte karrige tė vjetra. Me tė vėrtetė qė nuk gjeta njė karrige tė tillė as nė tokė e as nė qiell. Medova menjėherė tė sajoj diēka, tip poltrone, qė nė frymėzim e sipėr mori formėn e njė froni mbretėror, qė duket sikur ka qenė froni i Skėnderbeut. Mund ta shpjegoj se pikėrisht nė ato muaj po merresha me njė projekt me tavolina kristali dhe shpata tė vėrteta si kėmbė mbajtėse, se sforcimi im shpirtėror pėr tė marrė pjesė medoemos nė kėtė festival nė Bienale mė bėri tė konceptoj diēka jashtė dimensioneve normale tė njė karrigeje.
Si u prit nga Bienale di Venecia ky punim?
Tė jem i sinqertė u pėlqye si punim, por mė pas doli njė problem, qė nė fakt pritej. Froni kishte pėrmasa gjigante. Ai ishte i lartė 2 metėr e 20 centimetėr. Pra, doli kėshtu mbi tė gjithė tė tjerėt dhe madje edhe mbi tavolinėn e Mikelanxhelos. Tė tjerėt qė ishin pjesėmarrės nė kėtė Bienale kishin dėrguar kush njė stol, kush njė karrige, kush njė jastėk, por askush njė poltron mbretėror. U duk sikur qendra e gravitetit u spostua nga tavolina nė fronin shqiptar, dhe kjo krijoi probleme prioriteti. U bė njė debat civil tė vendosej apo jo, ndėrkohė qė unė isha i vendosur qė ta mbroja punimin tim, duke u shprehur prerė se duhej tė vendosej, por me kusht qė ta zėvendėsoja mė vonė me njė poltron tjetėr me pėrmasa mė tė vogla. Mė pas, situata u qetėsua dhe ēdo gjė kaloi qetė. Askush nuk kėrkoi qė ta ndėrroja. Gjithnjė e mė tepėr shpresoja se froni i Princit tė Arbrit do tė qėndronte deri nė fund tė ekspozitės. Dhe kėshtu ndodhi nė tė vėrtetė.
Si dhe sa u vlerėsuan punimet e eksopozuara nė atė Bienale?
Mė kujtohet se njė punonjės i Bienales mė tha se punimet e kryera merrnin vlerė vetėm nga prezenca nė atė ekspozitė se ishin pjesė koleksioni, ku baza e vlerave lėvizte aty rrotull te 30 mijė euro. Natyrisht kjo ishte vetėm pėr tė krijuar njė ide dhe jo njė ēmim. Pasi reflektova mė shumė nė vizionin tim rreth fronit, qė dorėzova aty, kam planifikuar tė filloj nga puna pėr tė bėrė seritė e para tė poltronave-fron me stemat e ndryshme shqiptare, me dizenjo e grafike tradicionale e moderne (nga ana teknike e realizimit tė emblemave), punuar nė dru tė ēmuar, dhe sipėrfaqe tė veēanta tė trajtuara me shtresa floriri. Natyrisht, investimi im ėshtė nė vijim tė realizimit tė prototipave, nė pėrmirėsimin e porjektit nė detaje dhe nė kurimin e figurės apo imazhit si element i rėndėsishėm nė marketing. Nė kėtė program, kam dhe njė listė tė vogėl personazhesh tė nivelit botėror, tė cilėve do tu bėj peshqeshet e para duke krijuar kėshtu, apo shtuar mė tej, historinė e fronit Princi i Arbrit. Nga ana tjetėr, mirėpres ēdo pėrkrahje financiare apo morale nga publiku shqiptar pėr tė bashkėpunuar dhe koordinuar forcat nė hapjen e njė horizonti tė ri nė kulturėn dhe nė biznesin shqiptar.
Pėrveē kėtij projekti, pėr ēfarė jeni duke punuar?
Jashtė kėtij programi kam dy vjet qė po merrem me studimin dhe projektimin e arredamentit te brendshėm nėn ujė tė pishinave. Bėhet fjalė kėtu pėr njė studim tregu nė nivelin botėror me kompani tė tjera kėrkimi dhe azhornimin njė herė nė gjashtė muaj. Projekti konsiston nė veshjen e brendshme tė pishinave me objekte dekorativė origjinale marrė nga fundet e deteve dhe tė oqeaneve. Flasim pėr njė kompozim artistik dhe tepėr tė veēantė tė florės dhe faunės detare, duke pėrjashtuar nė mėnyrė kategorike peshqit dhe kafshė tė tjera levizėse. Arkitektura e kėtij projekti dhe teknika e pėrdorur (qė ėshtė unike nė llojin e saj), pasi gjithēka nė plataformėn e pishinės ėshtė e zhytur nėn njė shtresė kristali artificial jep mundėsinė e realizimit tė ndriēimit me fibra optike. Tashmė kam realizuar njė pishinė maket me pėrmasa tė reduktuara, e cila ėshtė njė nga 7 prototipet e kompozuara. Besoj se do tė gjej treg dhe jashtė Italisė dhe nuk pėrjashtoj kėtu edhe mundesinė e Shqipėrisė e Kosovės. Ah, desha tė shtoj dhe diēka tjetėr, lidhur me punimet e mija. Nė prezantimet e tyre kam vendosur njė emėr arti YNSAAR, tingėllon paksa i veēantė dhe ka njė tingull si emėr shkretėtire.
Pėrse ju zgjodhėn pikėrisht ju pėr tė prezantuar artin shqiptar nė Bienale?
Nė fakt, u ineresova se si kishte ardhur ai mesazh deri tek unė dhe pėrse pikėrisht tek unė kur mund tė ftoheshin edhe tė tjerė artistė. M“u pėrgjigjėn se qeveria e Tiranės nuk kishte pasur kohė materiale qė tu pėrgjigjej dhe disa tė tjerė nuk kishin qenė gati, pasi gjithēka kishte ardhur me vonesė dhe nuk kish kohė qė tė paraqitej. Me njė fjalė kohė tė ndryshme jashtė kohe, pa kohė, me pak kohė, brenda njė kohe tė shkurtėr qė skish mė kohė, e thėnė ndryshe nė mėnyrė tė thjeshtė. Kėshtu qė e mora vesh se mė kishte mbetur kjo dopio gjashtė nė dorė dhe skisha kohė pėr tė humbur. Pastaj diku, nė njė cep bisede, dikush nga fondacioni mė zuri shkarasi emrin nė gojė e arbėreshit tė njohur pėr uebsitin e tij dhe pėr muzikėn, Pino Cacoza, por ka ngelur gjithēka pėr t“u zbuluar, mbase dhe jo. Por, ajo qė arrij tė vlerėsoj ėshtė fakti se hyra nė njė cep tė historisė sė Venecias dhe tė klasifikimit tė pjesėve tė rralla tė artit botėror nėpėrmjet atij froni, gjė qė shumė artistė mė tė aftė se unė nuk e kanė kollaj atė mundėsi.
Jetėshkrimi
Kush ėshtė Ylli Jasa
Ylli Jasa ka lindur nė Ēekosllovaki, nė korrik tė vitit 1959, ėshtė rritur nė veri tė Afrikės, nė mes tė kulturave tė ndryshme dhe ėshtė formuar si intelektual nė shkolla tė ndryshme, pasi babai ishte diplomat. Jasa ka studiuar nė Tiranė nė Universitetin Politeknik, nė degėn e Inxhinierisė Metalurgjike. Mė pas, ai ka studiuar edhe pėr Ekonomi e Gazetari (1985). Madje, ai ka qenė, nė Assisi 1992 (Itali) Musico-Terapia, redaktor i transmesionit Tam-Tam nė gjuhėn shqipe pranė Radio Onde Friulane dhe mediator kulturor nė Friuli-Venezia Giulia midis Triestes dhe Venezies qė nga 1994. Po kėtė punė vazhdon ta bėjė edhe sot. Jasa ėshtė larguar pėr nė Itali nė vitin 1991, nė kohėn kur u Shqipėria po shkonte drejt ndyshimeve tė mėdha demokratike. Atje ka jetuar nė Trieste dhe mė pas nė Udine, ku jeton ende, ėshtė i martuar dhe ka njė djalė, tė cilin e solli nė jetė nė Itali.
Kortezi e "Panorama"
|
|
|
|
