 |
 |
Thenie-Proverba |
 |
|
 |
|
Ka dy lloj femrash qe duhen evituar me cdo kusht: ne fillim, ato qe nuk ju duan , e pastaj, ato qe ju duan. Midis ketyre dy ekstremiteteve, ka me mijra femra terheqese, qe ne nuk dime t`i vleresojme.
--- Louys
|
|
|
|
Reklama |
|
|
|
Menuja |
|
|
|
Vizitoret e castit? |
|
|
|
Kemi 93 vizitor(e) dhe 0 anetar(e) ne faqe ne kete moment.
Ju jeni vizitor anonim. Mund te rregjistroheni ne cast falas duke klikuar ketu
|
|
|
|
Perkujtimore |
|
|
|
Nje dite si kjo ...
2008
Marko la Piana
Nė 20 prill 1958 mbylli sytė studiuesi arbėresh Marko la Piana, me te cilin nis brezi i mirėfilltė i gjuhėtarėve ndėr arbėreshėt e Italisė. Ai nxori pėr herė tė parė nė dritė shkrimin mė tė vjetėr tė arbėrishtes sė Italisė - veprėn e Lekė Matrėngės.
Ibrahim Kodra
Nė 18 prill 1918 u lind nė Ishėm tė Durrėsit, Nderi i Kombit, piktori Ibrahim Kodra, mjeshtėr i madh i artit kubist dhe abstarksionist. Pwr rreth 50 vjet me penel ai realizoi mbi 2000 punime, duke u bėrė i njohur nė botė.
Filip Pinel
Nė 20 prill 1745 u lind mjeku humanist francez Filip Pinel, njėri nga themeluesit e Psikiatrisė shtetėrore, qė futi nė praktikė kurimin e sėmundjeve mendore, regjimin spitalor, vizitat e rregullta mjekėsore dhe procedurat kurative, duke krijuar edhe qendra tė posaēme pėr ta.
Luis Armstrong
Nė 20 prill 1908 u lind nė Kentaki tė SHBA-sė Luis Armstrong, fibrafonist, baterist, pianist, kompozitor dhe drejtues orkestrash xhazi, me tė cilat interpretonte edhe si kėngėtar i suksesshėm kėngėt e pavdekshme: " "Air Mail Special" "Hems" "Ungi" etj.
|
|
|
|
| |
|
Shqipėria, 890 tė prekur
SIDA nuk zgjedh me emėr, po zgjedh tė painformuarit
SIDA, kjo sėmundje vdekjeprurėse e shekullit ėshtė ulur kėmbėkryq pranė nesh dhe nuk pretendon tė largohet andej nga ka ardhur. Nė ditėn ndėrkombėtare kundėr SIDA-s, le t'i themi gjithmonė "Ndal!" sėmundjes qė sjell lot e zi! Ndal murtajės sė shekullit!
Nė kėtė moto e gjithė bota ka protestuar dje kundėr sėmundjes sė shekullit. 1 dhjetori, dita nė tė cilėn duhen sensibilizuar tė gjithė njerėzit nė mbarė botėn, nga ky virus qė po i pushton dalėngadalė. Tė gjithė ne duhet tė pranojmė e tė jemi koshientė se SIDA ėshtė e pranishme kudo e nė ēdo kohė. Dje, gjatė gjithė ditės ėshtė bėrė edhe nga mediat vizive njė propagandė sensibilizuese.
Po cilat janė shkaqet qė po stimulojnė kėtė sėmundje?
AIDS apo virusi HIV, ėshtė njė sindromė e fituar. Kjo sėmundje u pėrhap fillimisht nga njė djalė homoseksual, i cili ishte i infektuar nga ky virus. Shkaktari ėshtė virusi i SIDA-s, i cili shkatėrron sistemin imunitar tė organizmit tė njeriut. Ekzistojnė dy lloje tė virusit tė SIDA-s, hiv-1 dhe hiv-2. Mbartja e virusit tė SIDA-s bėhet nėpėrmjet aktit seksual, nė kontakte me derivate tė gjakut dhe kontakti me gjakun, si pėr shembull me narkomanėt nga njė gjilpėrė e kontaminuar, disa prej tyre infektohen dhe gjatė shtatzanisė, pra nga nėna e infektuar tek fėmija
Si paraqitet gjendja sot nė gjithė botėn?
Sot bota po futet nė dekadėn e tretė tė epidemisė sė AIDS-it.
Numri i personave tė sėmurė me SIDA, sot nė botė arrin shifra vėrtet shqetėsuese, ato variojnė nė 42 milionė persona tė sėmurė nė tė gjithė botėn. Moshat mė tė prekura janė ato tė reja dhe variojnė nga 20 deri 39 vjeē. Vetėm kėtė vit janė zbuluar 5 milionė, ndėrsa tė vdekur 3.1 milionė njerėz dhe gjysma e tė infektuarve pėr herė tė parė janė gra, tė cilat infektohen si persona heteroseksualė me burra tė infektuar. Afrika e Jugut ėshtė rajoni mė i prekur nga kjo sėmundje, ndėrkohė qė nė tė gjithė globin po rritet ndjeshėm edhe numri i grave tė infektuara me kėtė virus. Dje ishte dita ndėrkombėtare kundėr SIDA-s dhe tė dhėnat e fundit po tregojnė se kjo sėmundje po shkakton gjithnjė e mė shumė viktima. Nė bazė tė njė raporti tė ri tė Kombeve tė Bashkuara, rajoni mė i prekur ėshtė Afrika e Jugut, njerėzit e sė cilės po vuajnė jo vetėm pasojat e sėmundjes, por edhe mungesėn e ushqimeve dhe tė thatėsirės. Nė kėtė vend, mė shumė se 14 milionė rezikojnė tė vdesin nga uria dhe pėr mė tepėr, vende si Somalia, Zimbabve, Mozambiku janė tė goditura nga edhe nga sėmundja e SIDA-s, ku mė shumė se 5 milionė tė rritur janė tė infektuar me kėtė virus dhe 600 mijė fėmijė nėn moshėn 15 vjeē. Kėtė vit numri i tė infektuarve me HIV ėshtė rritur me 2 milionė mė shumė se nė 2001. Epidemia ėshtė mjaft e pėrhapur edhe nė Afrikėn sud-kaoniane, ku thuajse njė nga 12 persona janė tė infektuar dhe nga kėta 58 pėr qind janė gra. Edhe nė Europėn lindore dhe Rusi ėshtė mjaft e pėrhapur kjo sėmundje, kryesisht nga pėrdoruesit e drogės qė pėrdorin gjilpėra mes njėri-tjetrit, duke infektuar kėshtu edhe tė tjerė e mė pas, ky person i infektuar nga njė gjilpėrė e pėrhap sėmundjen nėpėrmjet marrėdhėnieve seksuale. Ndėrsa nė Ballkan, shifrat janė disi mė tė ulėta, nė krahasim me vendet mė tė zhvilluara. Konkretisht nė shtetin tonė fqinj, Maqedoni, kjo sėmundje ka hyrė qė nė 1987 dhe qė atėherė kanė vdekur 41 persona. Ndėrsa pėr vitin 2002 rezultojnė 64 persona tė sėmurė dhe vetėm 5 raste janė zbuluar sivjet. Shkaqet pėr pėrhapjen e kėsaj sėmundjeje nė rajon janė: epidemia me heroinė, tregtia me njerėz prostitucioni dhe prezenca e forcave ushtarake ndėrkombėtare.
Shqipėria nė luftėn kundėr SIDA-s
"Jeto dhe lėri tė tjerėt tė jetojnė!", ėshtė motoja me tė cilėn Shqipėria bashkohet sot nė pėrpjekje mbarėbotėrore pėr tė luftuar SIDA-n
1 dhjetori, dita kombėtare kundėr SIDA-s. Dje nė Tiranė nėpėr qendra tė ndryshme ambulante janė shpėrndarė lule dhe mjete tė tjera parandaluese. Pėrfaqėsuesit e kėsaj fushate sensibilizuese thanė se tė ardhurat qė do tė mblidhen, do tė shkojnė nė ndihmė tė luftės kundėr sėmundjes sė shekullit pėr 89 tė sėmurėt qė ka aktualisht Shqipėria. Vetėm sivjet janė zbuluar 17 raste tė reja, ndėrsa numri tė vdekurve ėshtė pesė. Siē duket qartė nga kjo shifėr, Shqipėria mbetet ndėr vendet ku sėmundja nuk ka mundur ende tė bėjė kėrdinė pėr shkaqe tashmė tė njohura tė hapjes sė vendit ndaj botės vetėm para 12 vjetėsh. I sėmuri i parė me SIDA nė Shqipėri, u konstatua nė 1993. Kėtyre tė sėmurėve iu ruhet anonimati, i cili nė Shqipėri ėshtė njė element shumė i dobishėm pėr tė zgjatur jetėn e tė sėmurėve me kėtė sėmundje. Kjo, pasi shoqėria aktuale me njė shkallė ende tė ulėt tė ndėrgjegjes, jo vetėm qė nuk i ndihmon kėta tė sėmurė, por edhe i diskriminon ata, duke ua vėshtirėsuar kėshtu jetėn edhe mė shumė. Sot nė Shqipėri nuk ekziston ende njė trajtim i posaēėm pėr tė sėmurėt me SIDA. Ėshtė qendra "Emanuel", ku rehabilitohen disa tė rinj. Ndėrkohė qė vendi i vetėm ku kurohet ėshtė spitali infektiv, kushtet nė tė cilin janė elementare dhe trajtimi i tė sėmurėve ėshtė elementar, me antibiotikė dhe vitamina. Antiritrovirali ėshtė ilaēi i kushtueshėm me tė cilin kurohen sot nė botė miliona persona rė sėmurė. Droga, njė nga gjymtyrėt e sėmundjes sė shekullit nė Shqipėri, kohėt e fundit po merr pėrmasa katastrofale. Spitali ushtarak, pavioni i toksikologjisė ėshtė i vetmi vend, i cili merret me intoksimin e pėrdoruesve tė drogės, njė nga rrugėt kryesore me tė cilat merret infeksioni i sėmundjes vdekjeprurėse.
Informimi dhe sensibilizimi i popullsisė, bėhet jo vetėm nėpėrmjet qendrave shėndetėsore, por edhe nėpėrmjet seminareve dhe ky informim nuk duhet bėrė njėherė nė vit, por ēdo muaj. Edukimi duhet filluar nga shkollat fillore e deri tek ato mė tė larta, sepse SIDA nuk zgjedh me emėr, po zgjedh tė painformuarit.
|
|
|
|
