 |
 |
Thenie-Proverba |
 |
|
 |
|
Ai qe te bertet shume ne fillim, te del i mire ne fund.
--- Populli
|
|
|
|
Reklama |
|
|
|
Menuja |
|
|
|
Vizitoret e castit? |
|
|
|
Kemi 115 vizitor(e) dhe 0 anetar(e) ne faqe ne kete moment.
Ju jeni vizitor anonim. Mund te rregjistroheni ne cast falas duke klikuar ketu
|
|
|
|
Perkujtimore |
|
|
|
Nje dite si kjo ...
2008
Beteja e Shtimjes
Nė 18 prill 1881 u zhvillua beteja e Shtimjes dhe e Slivovės, njė nga luftimet mė tė rėndėsishme tė Lidhjes
Shqiptare tė Prizrenit kundėr forcave turke. Nė krye tė luftėtarėve shqiptarė ishte atdhetari Sulejman
Vokshi.
Nermin Falaski (Vlora)
Nė 18 prill 1921 u lind Nermin Falaski (Vlora), shkrimtare e studiuese, autore e veprave: "Lashtėsia e
gjuhės shqipe", "E nesėrmja e kohės", "Iliret, pellazgėt, etruskėt, shqiptarėt", "Gjurmė gjaku",
"Udhėkryqi", etj.
Xhon Fleming
Nė 18 prill 1945 u nda nga jeta shkencėtari anglez Xhon Fleming, shpikėsi i llambės termojonike
dyelektrodėshe apo, siē quhet ndryshe, Diodė. Gjithashtu shkencwtari propozoi edhe pėrdorimin e saj si
dedektor.
Albert Ajnshtajn
Nė 18 prill 1955 mbylli sytė njėri nga gjenitė e shkencės - Albert Ajnshtajn, autor i teorisė sė relativitetit, i
teorisė sė kuanteve tė dritės, i cili formuloi ligjin e Fotokimisė qė mban emrin e tij, punoi mjaft edhe pėr
problemet e kozmologjisė dhe mbi teorinė unike tė fushės. Nė vitin 1926 u nderua me ēmimin e madh
Nobel.
|
|
|
|
| |
|
Shkrimi qe po ju dergoj eshte mare nga libri "Serbet dhe Shqiptaret" i albanologut te famshem kroat Milan Shuflaj. Ai eshte pjese e studimit sociologjik paraprak te tij mbi historine e Shqiperise.
Nė historinė e Shqipėrisė sė Veriut ėshtė grumbulluar njė material i cili ka rėndėsi tė dorės sė parė edhe nga pikėpamja e historisė sė pėrgjithshme tė njerėzimit. Ndonėse ky regjion shtrihet pranė Adriatikut me kulturė tė lartė, struktura shoqėrore e shtresės sė tij njerėzore indoeuropian ėshtė edhe nė ditėt e sotme strukturė tipike fisnore. Pėr studimin e rregullimit klanor ky regjion ėshtė klasik por krejtėsisht i ndryshėm nga regjioni amerikan i totemeve indiane primare. Shikuar nga aspekti sociologjik, historia e Shqipėrisė sė Veriut ėshtė krijim i pakėputur i mjegullave fisnore dhe shuarje e sistemeve tė vjetra klanore. Ekziston vis a tergo, vrulli i lashtėsisė mirėpo ky nuk ėshtė ruajtur ndėr burime sikundėr nė fushat e Wild West-it por ka kaluar disa herė nėpėr retortėn e lartė tė kulturės.
I.
Ilirėt dhe Helenėt. - Tri zona bėrthamash tė fiseve ilire. - Me okupimin romak u shkrinė formimet parėsore tė fiseve
Nė kohėn e vjetėr kjo anė ishte e mbuluar me njė shtresė fare tė vogėl lėvizėse ilire e cila shtrihej pėrgjatė bregdetit adriatik nga Epiri deri nė Panoni nė veri kurse nė lindje kufizohej me sagėn oriase-thrakase. Nė shek. IX p. K. njė degė (Mesapėt dhe Japigėt) e kėtij trupi u zgjat nė Italin jugore1 .
Ilirėt, sikundėr edhe thrakasit, ishin tė ndarė nė shumė njėsi tė vogla. Kėto ishin mė tė shumtėn fise luftarake barinjsh tė cilat lėviznin ndėrmjet kullotave dimėrore dhe verore duke qėnė nė luftėra tė vazhdueshme tė cilat linin mbrapa shkretime (deserta Dardanie) ndėrsa selitė e tyre tė banimit tė ngritura nė vende tė larta pėr armikun ishin pothuajse tė papushtueshme (Pirustėt).
Megjithatė ndėrmjet kėtyre formacioneve tė fiseve homogjene mund tė vėrehen qysh herėt ndryshime tė thella tė cilat i shkaktoi nė radhė tė parė ndikimi kulturor i helenėve. Intensiteti i kėtij ndikimi ishte nė pėrpjesėtim me gjėrėsinė gjeografike. Ndėrsa nė veri vala kulturore greke prekte vetėm bregdetin adritatik nė Shqipėrinė Jugore ajo depėrtonte thellė nė tokėn ilire. Si vatėr e kompleksit tė madh tė vendbanime helene kėtu paraqitet qyteti i Apollonisė qė ishtė nė kontakt tė ngushtė me Korkirėn, Durrėsin, Biliden dhe Amantėn e greqizuar si dhe me tė gjithė vargun e qyteteve tė tjera (relique finitimae civitates).
Siē duket Ilirėt e jugut i ngritėn qysh herėt vendbanimet e tyre nė terrene shkėmbijsh. Tė tillė mund tė shihen edhe mė nė veri nė Bosnje afėr Glasincit, midis Stollcit dhe Lubinjes, nė kodrėn Kiēeno pėrgjatė Neretvės. Deri mė sot nė Shqipėri nuk ka kurrėfarė gjurme tė tyre. Si tip i qytetit tė vjetėr fisnor ilir, nė jug mund tė merret Medoni nė rrethinėn e kuēėve tė sotėm nė Malin e Zi lindor i cili pėrndryshe edhe nė kohėn mė tė re ėshtė kėshtjellė e rėndėsishme me mure ciklopike, njė ndėr kėshtjellat e rralla tė rruzullit tokėsorė, historia e sė cilės e ka zanafillėn para 20 shekujsh. Ky ėshtė Medeoni, Meteoni i Polibit dhe Livit, nė trevėn e fisit tė Labeatėve, ku legati romak Piperni nė vitin 168 e p. K. zuri rob gruan e mbretit ilir Gencit sė bashku me tė bijtė2 . Qyteti tjetėr ose kėshtjella e po kėtij fisi ishte Shkodra, mė vonė seli e mbretėrve ilirė qė ishte e fortifikuar nga natyra (minitum situ naturali oppidum), me mure e pirgje dyersh3 .
Tek fisi fqinj i dokleatėve nė kodrinat e Malit tė Zi janė konstatuar para pak kohe mbishkrime tė kėtyre qytetesh fisesh: Doc1ea ku bashkohet Moraēa dhe Zeta qė mė vonė u bė njė qytet i madh romak dhe kėshtjella Salthua tek fshati i sotėm Vilusi nė afėrsi tė Grahovės. Atėbotė, nė kohėn paraflaviane nė kėto kėshtjella tė cilat ishin nėn protektoratin romak qėndronin dy krerė (princeps) tė cilėt ishin vėllezėr, sėbashku me tė bijtė. Emrat e tyre tingėllojnė nė ilirishte tė pastėr4 . Qytet i kėtij fisi ishte nė fillim siē duket edhe Perasti, vend ne gjirin e Rizanit i cili pėrmendet vetėm nga viti 1330 mirėpo emri i tij mund tė lidhet me Pirustėt ilirė5 pastaj Sarda (cives Sardeni) nė brrylin e Drinit nė lindje tė Shkodrės ndėrsa nė mesjetė (1291) qyteti i pėrtėrirė peshkopor Sappa, nė krahinėn e Zadrimės. Edhe emrat e kėtushėm tė kujtojnė Sardeatėt ilirė mė ne veri, pėrkatėsisht Sapejėt thrakas6 .
Nė kohėn e okupimit romak tė kėtyre krahinave nė mbarė popullsinė ilire mund tė dallohen tre zona: zona jugore me kolonitė helene dhe qytetet ilire tė greqizuara (Amantia, Byllis), zona e mesme nė veri tė Durrėsit dhe Lezhės me kėshtjellat fisnore dhe dinastike tė gurit si dhe mė nė fund zona boshnjako-dalmatase e fiseve bėrthamė tė qyteteve tė krahinave me hendeqe.
Nė zonėn e mesme u krijua mbretėria ilire e Agronit, Teutės dhe pasardhėsve tė tyre nė shek. III dhe II p. K. me qendėr nė Shkodėr e cila pėrfshinte edhe gjirin e Rizanit. Luftėrat e gjata tė pėrgjakshme me romakėt ndikuan shumė nė seleksionimin e elementėve tė zbutur tė formacioneve tė fiseve ilire. Kėshtu u dobėsua kjo racė jashtėzakonisht luftarake; nė Dalmaci, nė kohėn e Augustit ajo pothuajse u zhduk krejtėsisht. Sikundėr tregon shpėrngulja e pirustėve nga malėsitė e Drinit nė Daki nė kohėn e perandorit Trajan administrata romake i nėnshtrojė shtresat etnike me forcėn e saj. Nė shek. VI mbarė njisitė ushtarake ilire (numerus felicium Illyricianorum) ishin tė stacionuara nė vende tė huaja.
Mbi zvogėlimin e vazhdueshėm tė popullsisė nė thellėsi tė vendit dėshmon barabarsija e turmave tė mėdha tė njerėzve tė cilat fiset ilire i ngritėn nė kryengritje kundėr Romės nė kohėn e Augustit me gjithė paaftėsinė e kėtyre vendeve nė kohėn e dyndjes sė popujve7 . Mund tė merret, se formimet primare tė fiseve ilire u shkrinė nė retortėn e administrimit civil dhe ushtarak romak. Tepricat e elementėve tė pavarur u tėrhoqėn nė male. Nė luginat dhe nė qytetet romake tė cilat nė bregdet lidheshin me kolonitė helene (Lissos, Ulkinion) ndėrsa nė mbrendėsi tė vendit me bėrthamat ilire (Shkodra. Doklea, Epikaria, Sarda) si dhe ndėr popullsinė ilire tė zbutur dhe tė shtruar filloi tė pėrparojė romanizimi. Gjuha e sotme shqipe ndonėse marrė ngushtė nuk ėshtė gjysmėromane dhe e pėrzjerė prapseprap ėshtė e gėrshetuar me elementė latinė8 .
|
|
|
|
