 |
 |
Thenie-Proverba |
 |
|
 |
|
Ai qė thotė "unė jam unė", ai hup gjithkun
--- Populli
|
|
|
|
Reklama |
|
|
|
Menuja |
|
|
|
Vizitoret e castit? |
|
|
|
Kemi 70 vizitor(e) dhe 0 anetar(e) ne faqe ne kete moment.
Ju jeni vizitor anonim. Mund te rregjistroheni ne cast falas duke klikuar ketu
|
|
|
|
Perkujtimore |
|
|
|
Nje dite si kjo ...
2008
Marko la Piana
Nė 20 prill 1958 mbylli sytė studiuesi arbėresh Marko la Piana, me te cilin nis brezi i mirėfilltė i gjuhėtarėve ndėr arbėreshėt e Italisė. Ai nxori pėr herė tė parė nė dritė shkrimin mė tė vjetėr tė arbėrishtes sė Italisė - veprėn e Lekė Matrėngės.
Ibrahim Kodra
Nė 18 prill 1918 u lind nė Ishėm tė Durrėsit, Nderi i Kombit, piktori Ibrahim Kodra, mjeshtėr i madh i artit kubist dhe abstarksionist. Pwr rreth 50 vjet me penel ai realizoi mbi 2000 punime, duke u bėrė i njohur nė botė.
Filip Pinel
Nė 20 prill 1745 u lind mjeku humanist francez Filip Pinel, njėri nga themeluesit e Psikiatrisė shtetėrore, qė futi nė praktikė kurimin e sėmundjeve mendore, regjimin spitalor, vizitat e rregullta mjekėsore dhe procedurat kurative, duke krijuar edhe qendra tė posaēme pėr ta.
Luis Armstrong
Nė 20 prill 1908 u lind nė Kentaki tė SHBA-sė Luis Armstrong, fibrafonist, baterist, pianist, kompozitor dhe drejtues orkestrash xhazi, me tė cilat interpretonte edhe si kėngėtar i suksesshėm kėngėt e pavdekshme: " "Air Mail Special" "Hems" "Ungi" etj.
|
|
|
|
| |
|
Sipas revistes botėrore National Geographic: Trofta e Ohrit ndodhet pėrballet me zhdukjes pėr shkak tė ndotjes dhe peshkimit tė tepėrt.
WASHINGTON, DC :Trofta, ėshtė njė specie e rrallė qė rritet nė ujrat e ėmbėla tė Liqenit tė Ohrit. Liqeni i Ohėrit, ėshtė klasifikuar nga studiuesit e natyrės si njė ndėr liqenet mė tė bukurit natyrore, nė Europė. Ky liqen, i cili lagė dy brigjet e dy vendeve fqinje FYROM(IRJM) dhe Republikės sė Shqipėrisė, ka njė siperfaqe prej 340 km2(c.130 sqmi). Dhe, me anė tė njė kanali lidhės, lidhė, si urė kėto dy vende, duke u derdhur mė pas nė lumin Drinė i Bardhė, lumė i cili pėrshkon nė njė rrugė tė gjatė pjesėn mė tė madhe tė Shqipėrisė Veriore, Dibėr, Kukės,Tropojė, Pukė, Shkodėr dhe Lezhė.
Liqeni i Ohėrit dhe specia e rrallė e qujatur Trofta
Trofta e Ohrit, njė peshk antik qė jeton nė njė nga liqenet mė tė vjetra evropiane, po pėrballet me zhdukje pėr shkak tė ndotjes sė liqenit dhe peshkimit tė tepėrt, bėn tė ditur nė njė studim i revistės sė njohur shkencore amerikane "National Geographic" . Revista shkencore amerikane "National Geographic" botohet nė 64 gjuhė tė Botės, dhe qarkullon thuajse nė tė gjitha shtetet e Botės. Kėshtu, qė edhe ky paralajmėrim, i Revistės shkencore amerikane "National Geographic" duhet marrė pajter si shumė seriozė dhe si njė alarmė pėr tė gjithė shkencėtarėt dhe autoritetet e tė tė vendeve, ti dalin nė ball kėsaj fatkeqėsie tė rėndė natyrore, e cila rezulton sipas tyre deri nė zhdukjen e sepcies mė tė rrallė nė Botė, peshkut. tė quajtur Trofėtė, Revista nė fjalė i referohet mėtej njė studimi, i cili vjen nga shkencėtarėt ballkanas, tė cilėt thonė se edhe njė ndalesė e propozuar pesėvjeēare pėr peshkim komercial nuk do tė jetė e mjaftueshme pėr tė shpėtuar kėtė lloj peshku.
Liqeni i Ohrit, qė shtrihet ndėrmjet Shqipėrisė dhe Maqedonisė, ėshtė formuar rreth tre milionė vjet mė parė. Sė bashku me liqenin Baikal nė Rusinė juglindore dhe atė tė Tanganjikės nė Afrikėn lindore, ėshtė njė nga liqenet mė tė vjetra nė botė. Liqeni i Ohrit arrin njė thellėsi prej 290 metrash(930 feet) dhe ėshtė i njohur si "muze i fosileve". Si i tillė ėshtė edhe thesar botėror trashėgimie i Kombeve tė Bashkuara.
Sa vjet ka qė ėshtė "banorė" i kėtij Liqeni, Trofta ?
Trofta e Ohrit, njė peshk i lashtė qė jeton nė liqenin mė tė vjetėr tė Evropės, ėshtė pėrballė zhdukjes, pėr shkak tė ndotjes dhe tė mbipeshkimit. Paralajmėrimi vjen prej shkencėtarėve ballkanas qė thonė se edhe propozimi pėr ndalimin pesėvjeēar tė tregtimit, nuk ėshtė i mjaftė pėr tė shpėtuar specien. I shtrirė midis Shqipėrisė dhe Maqedonisė, liqeni i Ohrit, ėshtė formuar afro 3 milion vjet mė parė. Sėbashku me liqenin Bajkal nė Rusinė juglindore dhe Tanganikėn nė Afrikėn lindore, ėshtė njė prej liqeneve mė tė vjetėr tė botės. Me njė thellėsi deri nė 290 metra, kjo zonė qė hyn nė Trashėgiminė Botėrore tė Kombeve tė Bashkuara, njihet gjithashtu edhe si "muzeum i fosileve tė gjalla". Ėshtė njė strehė pėr krijesat qė vijnė prej periudhės sė terciarit e qė gjithkund kanė vdekur pėr shkak tė epokės sė akullnajave.
Trofta!!!Cili ėshtė ky peshk i rrallė ?!?
Kushėrinjtė mė tė afėrt tė specieve si trofta e Ohrit (Salmo letnica) mbijetojnė vetėm si fosile. Liqeni 30 kilometėr i gjatė, pėrmban sėpaku 146 specie endemike, ku pėrfshihen 17 lloje peshqish. Shkencėtarėt thonė se ky koleksion unik i botės sė egėr qė ėshtė zhvilluar i izoluar pėrgjatė miliona vjetėve tashmė kėrcėnohet me zhdukje pėr shkak tė forcės njerėzore. Trofta e famshme e Ohrit, njė delikatesė vendase qė rritet mbi 11 kilogram, tashmė ėshtė nė qendėr tė kėtij shqetėsimi. Ndėrsa numri i tyre ka qenė i shtuar nėpėrmjet rritėsve pėrreth liqenit qė prej vitit 1930, binjakėt e kėrcėnimit, ndotja dhe mbipeshkimi, tashmė e vėnė nė dyshim mbijetesėn e saj.
Trofta, njė specie e rrallė nė rrezik!!!
Popullata e rritur ka rėnė ndjeshėm ndėrsa rritėsit kanė mundėsi tė mbledhin vetėm gjysmėn e vezėve qė nevojiten pėr tė plotėsuar numrin e duhur. "Ėshtė tejet e qartė se peshqit nė Liqenin e Ohrit janė nė njė rrezik imediat ndaj duhet tė merren masa pėr veprim tė menjėhershėm. Tė gjitha tė dhėnat tregojnė se popullata e troftės ėshtė nė rėnie tė madhe", thonė shkencėtarėt nė njė raport mė tė fundit nė Projektin pėr Ruajtjen e Liqenit tė Ohrit (LOCP). I financuar nga Banka Botėrore, projekti filloi mė 1996 me qėllimin ruajtjen e biodiversitetit tė liqenit. Peshkatarėt e tregtimit - ka afro 90 vetėm nė bregun verior tė liqenit - nxjerrin afro 80 ton nė vit. Shumė peshkatare ilegalė veprojnė nė liqen, kryesisht nga Shqipėria. Nė pėrgjigje tė shqetėsimeve tė ngritura, qeveria maqedonase ka mbėshtetur njė propozim qė ndalon gjuetinė pėr pesė vjet.
Shpėtimi i Liqenit tė Ohrit !
Shkencėtarėt, thonė se duhet pasur parsysh ky problem, i cili duhet trajtur nė adres tė institucioneve tė cilat tė zgjidhin kėtė problem. Pėr kėtė qėllim shkencėtarėt e tė tė dy vendeve, kanė kėrkuar bashkėpunim midis Shqipėrisė dhe FYROM(IRJM). Ndėrsa njė ndihmė tė madhe nė shpėtimin e kėsaj specie dhe ruajtjen natyrore tė Liqenit tė Ohrit, po jep Baka Botėrore, e cila ka ofruara pėr gjashtė vjetet e ardhėshėm njė shumė prej 4,2 miljon dollarėsh amerikan. Sipas njė studimi , rreziku mė i madh pėr kėtė liqen dhe sepeciet e tija, janė derdhjet e fosforit. Nė vit aty derdhen nga rrjedhjet e ujrave dhe shirat rreth 150 ton fosfor. Njė problem tjetėr i cili po studiohet me kujdes, janė turistėt. Kėtė Liqen e vizitojn rreth 200 mijė turistė, tė huaj dhe tė brėndėshėm nė vit, tė cilėt peshkojn ose ndotin pa ndonjė rregullore tė pėrcaktuar mirė Liqenin. Prandaj edhe duhet qė disa gjėra tė harmonizohen mirė, midis ambjetalistve tė Shqipėrisė dhe FYROM-it. Gjermania dhe Zvicera, thotė njė shkencėtar vendas, kanė treguar interes pėr tė kontribuar nė ruajtjen e vlerave tė mėdha qė ka Liqeni i Ohėrit.
-------------------------------
Pergatiti Beqir Sina
Botuar tek gazeta Bota Sot
18 Shtator 2003
|
|
|
|
