 |
 |
Thenie-Proverba |
 |
|
 |
|
Per tu orjentuar midis rreziqeve te meshkujve, femrat perdorin syte e tyre si sextan, sexin e tyre si busull dhe gojen e tyre si timon.
--- de Chazal
|
|
|
|
Reklama |
|
|
|
Menuja |
|
|
|
Vizitoret e castit? |
|
|
|
Kemi 111 vizitor(e) dhe 0 anetar(e) ne faqe ne kete moment.
Ju jeni vizitor anonim. Mund te rregjistroheni ne cast falas duke klikuar ketu
|
|
|
|
Perkujtimore |
|
|
|
Nje dite si kjo ...
2008
Tom Kola
Nė 19 prill 1943 u vra gjatw luftimeve me forcat pushtuese nė Domje tė Shkodrės Tom Kola, veprimtar i Luftės Antifashiste, Hero i Popullit.
Assemble of Songs and Dance
Nė 19 prill 1964 u themelua Ansambli i Kėngėve e Valleve tė Kosovės, qė dha mbi 50 koncerte nėpėr botė. Sot quhet Ansambli "Shota".
Paolo Veronese
Nė 19 prill 1588 mbylli sytė piktori i njohur italian Paolo Veroneze, i cili i pėrket Shkollės veneciane tė Artit. Punimet mė tė mira tė tij janė: "Garsia nė shtėpinė e Levit", "Dasma nė kanenė e Galileit", "Kalvari", "Triumfi i Venecias", etj.
Pier Kyri
Nė 19 prill 1906 vdiq Pier Kyri, njėri nga shkencėtarėt mė tė mėdhenj tė kohėrave, qė punoi bashkė me tė shoqen, Mari, zbuluan rrezatimin radioaktiv, si dhe futėn nė fizikė termin e radioaktivitetit. Nė vitin 1903 u nderuan mė ēmimin e madh Nobel.
George Gordon Byron
Nė 19 prill 1824 u nda nga jeta poeti i njohur anglez Xhorxh Gordon Bajron, autor i dramės "Manfredi", "Kaini", i romanit "Don Zhuani", dhe sigurisht i poemės madhore "Ēajld Harold", ndėr vargjet e sė cilės i kushton edhe njė vend Shqipėrisė.
|
|
|
|
| |
|
Lindi: 18 Maj, 1048 nė Nishapur, Persi (Irani i sotėm).
Vdiq: 4 Dhjetor, 1131 nė Nishapur, Persi.
Emri i plotė: Ghiyath al-Din Abu'l-Fath Umar ibn Ibrahim Al-Nisaburi al-Khayyami.
Ka lėnė gjurmė nė fushat: matematikė, astronomi, filozofi, fizikė dhe letėrsi.
Lexo nė vazhdim mbi jetėn e Khayyam si dhe 200 vargje tė tij.
Materiali nė vazhdim ėshtė pėrshtatur nė shqip nga Fioralba K.
Emri al-Khayyami , pėrkthehet "zanaēiu i tendave". Kjo ka qėnė arsyeja pėrse shpesh, vete O. Khayyami ka ironizuar kuptimin e emrit tė tij. Ai shkruan :
'Khayyami, ai qė qepi "tendat" e shkencės
Ra nė furrėn e merzitjes dhe papritur u dogj,
Thikat e Fatit i prenė litarėt e jetės,
dhe shitėsi i Shpresės e shiti pa para!.'
Gjėndja politike gjatė shek tė 11-tė luajti njė rol tė rėndėsishėm nė jetėn dhe formimin e Khayyamit. Fiset turke tė quajtura Seljuq, qė pushtuan Azinė nė shek e 11-tė, krijuan pak a shumė njė perandori e cila pėrfshinte Mesopotaminė, Sirinė, Palestinėn dhe pjesėn mė tė madhe tė Iranit. Seljuq pushtuan gjithashtu toka te Khorasan e me pas, midis viteve 1038 dhe 1040, pushtuan gjithe pjesen veri-lindore te Iranit. Nje nga tiranet Seljuq, Toghrļl Beg, u vet-quajt, sultan i Nishapur ne 1038 dhe me pas (ne 1055) hyri ne tokat Baghdade. Khayyam u rit atehere kur kjo lloj "perandorie' ishte ne pushtet dhe shoqeria po perballej me problemet e vendosjes se nje shteti orthodox Musliman.
Khayyam, studioi filozofi ne Naishapur. Gjithsesi, kjo nuk ishte koha kur njerez te dijes mund te jetonin e te gezonin, pa probleme. Kishe shanse te mira per te zhvilluar dhe praktikuar njohurite vetem nq se mbeshteteshe nga drejtuesit e vendit. Por edhe ne keto raste, per shkak se grindjet midis pushtetareve ishin te vazhdueshme, sunduesit nuk e kishin jeten e gjate. Khayyami, i pershkruan keto kohe te veshtira per njerzit e dijes ne parathenien e librit Studime mbi zgjidhjen e Problemave te Algjebres. Gjithsesi, Khayyam ishte me pa dyshim nje nga matematicienet dhe astronomet me te zote te kohes. Edhe pse i perballur me veshtiresite e kesaj periudhe, ai shkroi disa libra, perfshire ketu librat : Probleme arithmetike, nje liber mbi muziken dhe nje mbi algjebren. Te gjitha keto para moshes 25 vjecare. Ne 1070 , u shperngul ne Samarkand, ne Uzbekistan (nje nga qytetet me te vjetra ne Azine Qendrore). Atje, Khayyam u mbeshtet nga Abu Tahir, jurist i Samarkand, dhe kjo i lejoi atij te shkruante nje nga librat e tij me te njohur mbi algjebren titulluar Maqalat fi al-Jabr wa al-Muqabila (Studime mbi zgjidhjen e Problemeve te Algjebres).
Toghirl Beb, krijuesi i dinastise se Seljuqėve, e beri Esfahan, kryeqytetin e sundimeve te tij, dhe nipi i tij Malik-Shah ishte tirani i ketij qyteti qe nga viti 1073. I ftuar nga Malik-Shah, Khayyam ju bashkua grupit te astronomeve ne Vezhguesin e Esfahan, ku per 18 vjet ai drejtoi, shkencetaret pergjate studimeve. Politikisht, keto vite ishin te qeta, kjo i dha mundesine Khayyam te perqendrohej teresisht ne studimet e tij.
Kur ishte duke punuar mbi tabelet astronomike (titulluar : Ziji-Malikshahi), ne Esfahan 1079, Omar bashke me 7-te burra te tjere te dijes, u punesua, perseri nga Malik-Shah, per riformimin e kalendarit Diellor. Kalendari i ri u quajt "Kalendari i kohes se Jalalit", kjo sipas Jalal-uddin, njerit prej emrave te mbretit. Kjo llogaritje e kohes ja kalonte llogarive te periudhes se Julianit dhe i afrohet per nga perpikmeria stilit Gregorian.
Khayyam e llogariti gjatesine e vitit si 365.24219858156 dite. Dy fakte qe duhen mbajtur mend dhe ja vlejne per tu permendur ne lidhje me kete llogaritje jane : Se pari, te arrish ne nje perfundim kaq te sakte duhet te jesh shume i sigurt ne vetvete dhe ne llogarite qe ke bere. Sot ne e dime se gjatesia e nje vitit ndryshon ne vendin e 6-shte te thyeses dhjetore, pergjate jetes se nje njeriu. Fakti se ai llogaritit deri ne rendin e 11-te na jep mundesine te shikojme ndryshimin me saktesi. Dhe se dyti, nq se keto llogaritje do te krahasoheshin me llogaritjet e bera ne shek. E 19-te (365.242196 dite) si dhe rezultatet e nxjera ne ditet tona ( 365.242190 dite), ato jane shume te peraferta.
Ne 1092 gjendja politike e nderpreu vrullin e studimeve per Omar. Malik-Shah vdiq ne dhjetor te atij viti dhe nje muaj me pas, ne nje udhetim nga Esfahan ne Baghada, u vra nga nje grup terorist i quajtur "Assassins", veziri i tij Nizam al-Mulk. Gruaja e dyte e Malik-Shah zuri vendin e te shoqit, por per shkak te moskuptimeve qe kish pasur me Nizam al-Mulk, perkrahesit e tij, ishin kunder saj.
Ne kete kohe fundet per studimet astronomike tek Vezhguesi, mbaruan si dhe zhvillimi i kalendarit te ri u nderpre. Ne kete kohe Khayyam u sulmua dhe nga orthodoxet Muslimane, sipas te cileve mendja e tij kishte shume pyetje dhe kjo nuk perputhej me besimet e tyre.
Edhe pse pas vdekjes se Malik-Shah, Khayyami nuk kishte me mbeshtete politike, ai vazhdoi te shkruante. Ne nje nga esete e asaj kohe ai shkruan per sunduesit e meparshem te Iranit, dhe i pershkruan si njerez te nderuar, te cilet mbeshteten jeten shoqerore, shkencen dhe dijen.
I biri i 3-te i Malik-Shah, Sanjar, guvernator i Khorasan, u be sunduesi i te gjithe perandorise Seljuq ne 1118. Pak kohe pas ketij ndryshimi, Khayyam levizi nga Esfahan ne Merv (sot Mary, Turkmenistan), qytet te cilin Sanjar e beri kryeqytet te perandorise. Sanjar krijoi nje per mesimin Islamik ne Merv, ku Khayyam vazhdoi te shkruante nje ese mbi matematiken.
Tek kjo ese ai ka shkruar zgjidhje algjebrike para librit te tij te famshem mbi Algjebren. Keto zgjidhje e ēuan Khayyamin ne zgjidhjen e ekuacionit kubik te llojit x^3 + 200x = 20x^2 + 2000 , ai gjeti nje renje pozitive te ketij kubiku duke konsideruar kryqezimin e nje hiperbole drejtkendore dhe nje rrethi. Ai gjeti nje zgjidhje tjeter te perafert numerikisht me te paren, duke perdorur kete rradhe tabelat trigonometrike. Eshte i cuditshem fakti se Khayyam arsyeton qe zgjidhja e ketij kubiku kerkon perdorimin e seksioneve konike dhe se nuk mund te zgjidhet me vizore apo kompas, nje arsyetim ky qe u vertetua vetem 750 vjet me vone. Ai zgjidhi 13 forma te ekuacioneve kubike. Ne keto shkrime ai shprehej se deshira e tij ishte te mbaronte keto llogaritje me sukses ne menyre qe te kishte mundesine te shkruante nje liber ku te shpjegonte gjithe teorine e ekuacioneve kubike. Dhe sic dihet ai ja arriti ketij qellimi me librin Maqalat fi al-Jabr wa al-Muqabila (Studime mbi zgjidhjen e Problemeve te Algjebres). Ne kete liber ai gjithashtu jep fakte historike me te cilat mbron idene se Greket nuk kishin lene asnje lloj llogaritje apo arsyetimi mbi teorine e ekuacioneve kubike. Dhe sipas studimeve del se Khayyami (edhe pse te tjere para tij kane folur per ekuacionet kubike) ka qene i pari qe dha nje teori dhe arsyetim te permbledhur mbi keto ekuacione.
Nje tjeter arsyetim qe duhet mbajtur mend nga ky liber eshte perfundimi se nje ekuacion kubik mund te kete me shume se nje zgjidhje te sakte. Ai zhvillon qarte kete perfundim ne liber, por fatkeqsisht nuk ishte ne gjendje te gjente kubikun i cili kishte tre zgjidhje. Gjithsesi ai shprehet se ndoshta te tjere pas tij do e gjejne kete zgjidhje. Keta "te tjere" ishin del Ferro, Tartaglia dhe Ferrari ne shek e 16-te.
Ne librin e tij te algjebres, Khayyam i referohet dhe nje libri te meparshem shkruar nga ai, I cili sot nuk gjendet si dokument. Sipas referimit del se tek ky liber, Khayyam ka diskutuar trekendeshin e Pascalit. Ai ishte i pari qe zhvilloi dhe dha materiale mbi teoremen e Binomit si dhe percaktoi koeficientet binominale. Khayyami ishte i pari gjithashtu, qe zhvilloi shtrirjet binominale kur eksponenti eshte nje integral pozitiv. Gjate studimeve te tij zgjeroi dhe ju dha kuptim llogaritjeve te Ekulidit mbi thyesat (me pare propozuar nga Eudoxus) si dhe zgjidhi shumezimin e thyesave, edhe pse kjo nuk ishte teresisht arsyeja e fillimit te studimeve te tij. Ai gjithashtu shtroi pyetjen nese nje thyese mund te konsiderohet si numer, por nuk ju pergjigj vete kesaj pyetje.
Omar Khayyami zhvilloi nje metode te sakte per gjetjen e gravitetit ne raste te vecanta si dhe shkruajti dy libra mbi metafiziken te quajtur "Risala Dar Wujud" dhe "Norooz Namah".
Jashte botes se matematikes, Khayyam eshte njohur per pothuaj 600 poema te shkurtra, me kater vargje te quajtura Rubaiyat (strofat). Ne anglisht Rubairat jane perkthyer fillimisht nga F. Noli , ndersa ne anglisht nga Edward Fitzgerald (1859). Shume nga strofat e tij, jane hasur dhe me pare ne letersine Persiane dhe vetem 120 prej tyre mund te konsiderohen plotesisht te tijat. Por gjithesesi fama e ketyre strofave ka bere qe shpesh vlerat e Khayyamit ne fushat e tjera te duken me pak e rendesishme se ne letersi. Ne histori, njihet si nje nga pak (pėr tė mos thėnė i vetmi) matematikan dhe poet.
Nga librat dhe punimet e tij nė fusha tė ndryshme vetėm 10 libra dhe tridhjetė monografe janė sot tė dokumentuara.
Material mbi Rubairat dhe O. Khayyam, marrė nga librat e letėrsisė nė Shqipėri
Omar Khajami ėshtė ndėr tė parėt kolosė tė letėrsisė botėrore qė zuri vend nė bibliotekėn shqiptare me njė vepėr tė plotė: "Rubairat". Ėshtė ndėr mė tė pėlqyerat, sepse u shqipėrua nga mjeshtra tė dėgjuar tė letrave shqipe: Nolit, Korēės, Shuteriqit, dhe Kokonės. Ėshtė i mirėseardhur, sepse vjen nga tri burime gjuhėsh tė ndryshme: anglishtes, persishtes dhe frėngjishtes. Shqipėrimin e parė tė rubairave e bėri F. Noli.
20 Rubaira te perkthyera nga Hafiz Ali Korēa:
1.
Sir-rezet e ezelit un` e ti s`I di
Kėto shkronja gjėzash s` I njoh un`as ti
Prapa perdes folmė, ē`folmė qė tė dy.
Kur tė ngrihet perdja ngelim nė habi!
2.
Ata qė pėrfshtullėn vertutat pa anė
Nė mbledhje vertutash qiri shokėsh janė
Nga kjo nat` e errėt s` duallėn nė rrugė
Nga njė preēart folėn dhe nė gjumė ranė.
3.
Me pahir mė pruri sefte nė trup mua
Veē habitjes tjatėr nga jeta s`mu shtua
Ikmė me pėrdhunė s`dimė ē`ish qėllimi
Ardhmė ndejmė ikmė ē`ish s`u kupėtua.
4.
Kot mė kot ca njerėz kapmė madhėshtinė
Disa pėr sy-zezat pėr qoshqet u ngrinė
Kur tė ngrihen perdet do tė kupėtohet
Se sa larg prej lagjes tėnde do tė rinė.
5.
Ca po vrasin mėndjen pėr fe pėr doktrinė
Disa tė habitur sakt`dyshim gjė s`dinė
Njiherėsh tellalli del nga ushja thotė
S`ėsht`o tė pa ditēim ēthot aju dhe tinė.
6.
Blerore, zallishtja mjaft kemi shėtitur
Pėr dėfrim ndėr qarqet krejt jemi vėrtitur
Njeri nga kjo udhė s`dėgjuam tė vijė
Tė kėthehet prapė aty ku-shtė ngritur.
7.
Kush e gatoi kupėn dhe e pat pėrzjerė?
Qysh kudzon I piri ta pasjė nė terė
Sa krerė sa pulpa sa duar tė njoma
Ē`dashuri I ēpiku ē`mėri I ka thyerė?
8.
Zemra ē`ėshė gjallja po ta kupėtonte
tė pshehtat e Zotit kur vdes I zbulonte
nesėr qė s`ndjen fare ē`do tė marrē vesh vallė
kurse je ndėr vete s`kupėton gjė sonte.
9.
Nga ardhja, nga ikja jonė ē`dobi vallė
Prej majit tė shpresės ē`ish indi sa gjallė?
Ndėnė rreth tė rrotės sa shpirtra tė pastėr
Digjen bahen pluhur tymi ku ka dalė?
10.
Kur filloj tė sillet ku tasi I artė
Kur do gėrmadhohet ky themel I lartė
Me peshėn e mendjes s`kupėtohet kurrė
As qė nuk peshohet me peshėn e qartė.
11.
Faqe trėndafilen as kush s`e ka pjekur
Me koēkorė koha zemrėn pa I a djegur
Gjer u ēa kėrhėni shihe njė qind degė
Bukuroshes dora flokėt s`I a ka prekur.
12.
Ata qė pėrpiqen vrasin mendjen janė
Qoftė lark si ca qė mė kot mjelin kanė
Petkė mos-kuptimi tė vishnin mė mirė
Se sot mėndjet vleftė sa njė fill gjth s`kanė.
13.
Shkoj reja dhe bimėn rish e lau me lot
Pa verė renk-gjyli nuk jetohet dot
Pėr ne vėnt-dėfrimi kjo bim`ėsht sot
Pėr ta vėnt-dėfrimi bima jonė mot?
14.
Stamnėn-ēini mbrėmė, mbi gurt e kam thyer
Isha dehur bėra gjė tė papėlqyer
Samna si ty isha, mė tha por dhe tinė
Si mua do bėhesh a mėndje-gėnjyer!
15.
Krejt shokėt pėr kokė nė dorė s`na ngelnė
Nė kėmbėt e vekjes njė nga njė u shkelnė
Nė mbledhėt tė jetės njė lloj verė pinė
Dy tre vollt mė parė u dehn`e s`u ndanė.
16.
Para meje teje, kisht dit` e natė
Pėr pun`ėshtė sjellė rrot e qjellit gjatė
Hap sytė ngadalė tė shkelē pėrmi tokėt
Bebe-syri vajzash ėshtė pluhur`I thatė.
17.
Nė ē`do fushė q`ėshtė njė lulishtė bėrė
Ato me gjak mbreti jan`ushqyer tėrė
Ē`do gjeth manushaqesh qė mbleron nga toka
Nishan-faqesh janė prej gocash me sėrė!
18.
Ē`do bimė qė buzė lumit ka bleruar
Ka mbirė nga buz`e njė vetij`ėngjėlluar
Mos shkel mbi ē`do bimė me ēnder se ka mbirė
Nga pluhuri I njė faqe lales tė uruar.
19.
Brenda nė trekt dije njė poēar kam parė
Ndėr shqelmė njė copė balt`e kishte marė
Balta po I thoshte me gjuhėn e vetė
Si ti kam qėn`unė mos mė merr pra zvarė.
20.
Poēarėt kur dorėn gjith nė balt`e mbajnė
Mėndjen e mentimin duhet mos ia ndajnė
Shqelmin edhe grushti, gjer kur do t`I a venė
Baltė-trupash eshtė, ē`pandehin ku janė?
Lexoni nė vazhdim 200 Rubairat e tij tė pėrkthyera nė shqip nga F. Noli :
Rubairat
1.
Natėn kur flija, mė tha shpirti: "Pi!
Nė gjumė dhe nė Varr s'ka lumturi.
Ngreju! Sa rron, zbras Kupa dhe puth ēupa;
se ke shekuj qė tė flesh nė qetėsi".
2.
Nė ėndėrr, kur Agimi zbardhėllonte,
Njė zė qė nga Taverna po gjėmonte:
"Cohuni, djema, e Verė sillnani,
Se Fati na e tha lėngun sonte".
3.
Dhe posa nė tavernė kėndoi gjeli,
Besnikėt jashtė thirrėn "Portat ēelni!
E shkurter ėshtė Jeta, ja, u mplakmė
Dhe mbetmė si kofini pas sė vjeli".
4.
A di pėrse kėndesi po kėndon
Dhe menatė nga gjumi po tė zgjon?
Qė shkoi njė ditė po tė lajmėron,
Dhe ti, ēkujdesur, fle dhe ėndėrron.
5.
U gdhi! Me verė zėmrėn e zbardhėlloj
Pėrdhe ēdo Fe tė Natės e dėrmoj:
Nė Djall dėrgoj Parajsėn e pėrpjetė,
Gėrshetin me lahutėn lavdėroj.
6.
Kur Diellin me zjarr kurorėzuar,
E pret me gas Natyra faqeshkruar,
Shoqen me mall po shoh nė gjumė shtruar
Dhe foshnjėn buzėqeshur mė tė zgjuar.
7.
Ja, Kup' e Qiellit skuqet prej Agimit,
Bilbili nisi kėngėn e dėfrimit
Me trėndafilin: Eja, Faqepjeshkė,
Natyra qesh; nem Qelqin e Rubinit.
8.
Zgjo-hu! Mėngjezi me shigjet' e grisi
Perden e Natės, Yjt' i arratisi,
Dhe Dielli gjahtar me rreze kapi
Cdo majė mali, pallati e lisi.
9.
O Engjėll faqedritė, ja u gdhi,
Shtjer Verė dhe kėndo me ėmbėlsi!
Xhamshidi e Khosroj qysh lulėzuan,
Qysh dimėrojnė sot nė Varrverri.
10.
Ja, Mars'i ri dėshirat na valon,
Cdo shpirt i mėnēur nė Gėrmadhė shkon
Ku dor' e Moisiut zbardh nga degėt
Dhe frym' e Krishtit tokėn gjelbėron.
11.
Mbi lulet po pikojnė vesė retė,
Dhe me njė zė qiellor Bilbili shkretė:
Ah, Verė! Verė! Trėndafilit
I lyp t'i skuqė faqėzėn e zbehtė.
12.
Bilbili nėpėr kopshtet nė Pranverė
Sheh Lilin Kup' e Trėndafilin Verė
Dhe thotė: "Puthuni e pihuni!
S'e gjeni kėtė ditė tjatėr herė".
13.
Shiko luadhe, lule, bukuri,
Lumenj kristali, kronj e brohori:
Nga dimri Ferr pranvera Qiell na ndriti,
Gėzo mi Dhe Parajsėn me Huri.
14.
Desh Trėndafili e thotė: "Lulėzoj
Dhe botės bukurinė po ia shtoj:
Pastaj e hap kuletėn e mėndafshtė
Dhe pėrmbi kopsht thesarin po e shtroj".
15.
"Jam, thotė, lulja e Josefit t'ri
T'Egiptes, xhevahir, zėmėrflori:
Ja edhe rrob' e kuqe gjak, e ējerur
Prej vllezėrve dhe gruas Petefri.
16.
Tufani kopshtin kur ma ēkatėrron
Dhe Rrot' e Fatit shpresat m'i dėrmon,
Pėshtillem si burbuq' i Trėndafilit,
Po zemra gjak pėrbrenda mė pikon.
17.
U dogja dhe u pėrvėlova: Verė!
Nga vrer'i lotėve u shova: Verė!
Nė Qelq rubin, e Dashur, dhe Luten
Dhe nga ky zjarr shpėtova: Verė!
18.
Me Ver' e Vajza, me Lahut e Valle,
Me Fyell e me Kėngė po s'u ēmalle,
Jeta s'vlen hiē: Se pa kėto nuk ėshtė
Veē pemė helmi, pus e tym vėrdalle.
19.
Nga njėra dorė Trėndafil e Grua,
Nga dora tjatėr patsha Rrush e krua:
"Zotit - po thoni - i ardhtė keq pėr mua!"
Po as m'a fal pendimin, as ia dua.
20.
Njė Engjėll mė tėrhiqte nė Xhami,
Njė Djall po mė zvarrniste nė Dolli;
Po Ver' e kuqe e fitoi davanė:
Gėrshet kėtej - edhe andej Hardhi.
21.
Nė prehėrin e Hurisė kur gėzohesh
Veten humbet, e veten gjen, bekohesh:
Kur pi kungatėn shpirtrėmbenjėse,
Pėrsipėr Jetės, Vdekjes lartėsohesh.
22.
Te Shpell' e Verės kemi hedhur mendjen,
Dehemi, puthim pėr tė mbledhur mendjen:
C'pyet? Gjykim e tru na kanė rrjedhur,
Se Vajzat na e kanė vjedhur mendjen.
23.
"Pse s'pi mė pak?" mė thonė njerėzia,
"Pėr ē'arėsye s'ka kufi Dollia?"
Njė: Faq'e Vajzės; dy: Rubin'i Verės,
Ja shkaqe si kristal nga qartėsia.
24.
Drit' e Kungatės vlen ēdo mbretėri
N'Evropė dhe n'Afrikė dhe n'Azi:
Rėnkim'i Vajzės mallėngjen mė rėndė
Se ēdo shamat' e turmės nė Xhami.
25.
Fito njė Zemėr, puthe dhe rrėmbeje,
Dhe adhuroje si Altar prej Feje:
Njė qind Qabera s'vlejnė sa njė Zemėr;
Zemėr kėrko, Haxhi, jo Gur Qabeje.
26.
Si mjer' ay qė Dashuri s'ka ndjerė
Dhe zemra s'i ka ndritur nė prėnverė:
Pa Ver' e Dashuri ēdo dit' e shkuar
Prej meje s'nėmėrohet asnjėherė.
27.
S'ka hir apo shėmtim nė Dashuri,
Pėr Ferr e pėr Parajsė s'ka mėrzi,
As pėr pallate a kasolle a shpella
As pėr mėndafsh a rrecka a stoli.
28.
Kjo zemr' e marr' e mbytur nė mjerime
Pa prerė vuan e lėshon rėnkime:
Kur mė dha Zoti Verė Dashurie,
Ma mbushi kupėn gjak prej zemrės sime.
29.
E prisja! Si rrufeja mė tronditi!
E Dashura mė shkoi, mė neveriti:
S'e ēmoja kur e kisha... Ah, ēma priti!
Nė Ferrin nga Parajsa mė vėrviti.
30.
Rėnkoj e psherėtij, se s'tė kam pranė,
M'u ēuar zėmra, vojtjet mėnt s'mė lanė,
Askujt s'ia qaj dot hallin, djall' o punė:
Vrermjalt' e flagėves' e qiellhapsanė!
31.
Nga hidhėrim'i ndarjes jam pėrpirė,
Sa e sa herė zemra m'ėshtė grirė:
Ty natėn tė kujtoj e psherėtij,
Nga malli digjem, si qiriri kam shkrirė.
32.
Kur s'dhėmp e s'shėmp nuk ėshtė Dashuri,
Pa Ferr s'gjen dot Parajsė dhe Huri:
Kur zjarr' e ke nė gji, me nat' e ditė
Sot ndrit me gas e nesėr ndes mė zi.
33.
Te rrug' e Trėndafilit plot me gjėmba
Pikova gjak, u ēora dhe u shėmba:
Pa qindra plag' e ēpojtje s'qepeht krehri
Nė flokėt e sė Dashurės me dhėmba.
34.
Zemrėn me sy e dashura ma ndes,
Zemraqiri me flakėn rron e vdes:
Te flak' e bukur zemraflutur turret,
Kurban e tėra digjet pa kujdes.
35.
Me syrin bukuri e dritė ēpall,
Nė zemrėn Dashuri e zjarr mė kall:
Ti s'mė vė re aspak ose mė tall,
Kur unė pshėrtij pėr ty me mall.
36.
Zefire, fryre, syri im tė pa,
Nga gjoksi zemra m'iku dhe mė la
Dhe dyke fluturuar pas tė ra:
Banesėn sot nė gjoksin tėnt e ka.
37.
Selvia qė mė bėri skllav e mbret
Tani mė nisi prapė muhabet;
Mė qesh me buz' e sy, se shpirti i thotė:
"Bėje tė mirėn dhe e hith nė det".
38.
E dashura shkėlqeu, mė vėrboi,
Zemra mė fliste gjuha mė pushoi:
Kush pa me sy torturė kėsisoj?
Nga etja u dogja, u shova mun te kroj.
39.
Kush nė Gėrmadhen tė ka prurė, kush?
Kush ta ka ēfaqur natėn mirė, kush?
Kush tė ka fryrė tė mė ndezėsh furrė
Nga Dashuria tė sėmurė, kush?
40.
Nė kėtė Dhe pa prehje, pa pushim,
Jam lodhur me kėrkim e udhėtim:
Tė bukur Qiparis si ti s'kam parė,
S'tė kapėrcen as hėna nė shkėlqim.
41.
O ti mbi Dhe m'e zgjedhura Selvi,
M'e shtrenjtė je se shpirt dhe syt' e mi:
Gjė mė tė ēmuar se sa jeta s'ka;
Njė qind herė mė e ēmuar mė je ti!
42.
Si nė mėngjes burbuqi i vesuar
Me rrezet buzėqesh i ngushėlluar,
Mė ndrit me gas fytyra e pėrlotur
Kur zemrėn ti ma ngroh me syt' e shkruar.
43.
Ti, qė me faqe Rrushin e kapėrcen,
Dhe qė me zė Bilbilin e gėnjen,
Njė sy i luan Mbretit t'Babilonės
Dhe mbretėresh' e kulla ia rrėmben.
44.
Pėr ty bėj be tė hedh nė det dhe nderin;
Nė shkelēa fjalėn, shkelmin nem dhe vrerin:
Nė mos mjaftoftė jeta ime e zezė,
Laj borxhin nė tė Funtmin Gjyq me Ferrin.
45.
Sa kohė munt, e Dashur, ngushėllomė,
Nga barr' e vrerit zemrėn lehtėsomė;
Se bukuria jote s'rron pėr jetė;
Shpejt! Nesėr zbresim qė tė dy nė Llomė.
46.
Me buzėt gjak, Sirenė, dehm' e mpimė,
Me dhėmbėt e me thonjtė ēirm' e grimė:
Me krah' e me gėrshetė mbytm' e shtrimė,
Me syt' e tu tė zjarrtė tretm' e shkrimė!
47.
Me Bukė sa pėr shpirt, me Hėn' e Zanė,
Me Ver' e Harp' e Vjersha dhe ty pranė
Nė Pjergull tė Gėrmadhės jam m'i lumtur
Se nė pallat a fron njė qint Sulltanė.
48.
"Sa bukur tė jesh Mbret!" disa mendojnė;
"Sa ėmbėl nė Parajsė!" ca besojnė:
Ah, merr trumpetat e ler kusurin,
Daullet, pompat lark le tė gjėmojnė.
49.
Nė botė kotėsira mos lakmo
Tė mirat e tė ligat ia harro:
Kthjelloje zemrėn si ky Qiell i kaltėr,
Si Yll mė ndrit, si Diell perėndo.
50.
Shpirti pėr ku m'u bė prej Perėndie?
Pėr Qiell a Ferr? S'e di, po veresie
S'lė gas tė saktė, Ver' e Vajz' e Kėngė,
Pėr profka, ėndrra, prralla shenjtėrie.
51.
Se save qė pėr Dhenė bėjnė rragė
Dhe save qė pėr Qiell hedhin flagė,
Nga Kull' e Natės Korbi u bėrtet:
"Tė ēmėndur! S'ka as lart as poshtė ēpagė!"
52.
Me vajzėn nė prėnver' e nė lėndinė
Me Kėngėn, me Lahutėn, me Dollinė
Dėfrej: le tė mė shajnė; s'mė ha malli!
Kėtu e gjej Parajsėn, Perėndinė.
53.
Me Ver' e Valle, me Huri - nė pastė,
Te vija nė lėndin' u shtri - nė pastė,
Dhe humbi fare Ferr'i zi - nė pastė,
Dhe ja, Parajsa na u gdhi - nė pastė.
54.
Njė kupė Verė, mor Saki - ta puth!
Vajzėn e bukur si selvi - ta puth!
Atė gėrshet si lak tė zi ku kapet
I urti plak e djal'i ri - ta puth!
55.
Nem kupėn dhe kėndo njė melodi,
Me Engjėj dhe Bilbilė simfoni:
Se Vera qesh, kėndon, kur rrjeth nga shishja
Dhe s'duhet pirė veē me brohori.
56.
Me gjithė Trėndafijt' Irami u shua,
Qelqi magjik Xhamshid u ēduk nė prrua,
Po prapė Vreshta Rrush rubin na nxjerr
Dhe kopshti lulėzon ku rrjeth njė krua.
57.
Shih, mijėra burbuqe lulėzojnė
Dhe erėt mijėra pėrdhe rrėzojnė;
Dhe ditėt qė na sjellin Trėndafilin
Xhamshid e Kaj-Kobad na i ēkallmojnė.
58.
Po eni me Khajamin dhe ia shtroni
Dhe Kaj-Kobad e Kas-Khosro harroni:
Rustemi le t'ju ftojė nė kushtrim
E Taji nė zijafet, mos i dėgjoni.
59.
Eja, mbush Kupėn e nė zjarr gėzimi
Vėrvit ēdo vrer e helm tė zi pendimi:
Se Shkab' e Kohės Jetėn na shkurton,
Dhe shih se sa shpejton nga fluturimi.
60.
E Dashur, mbushma Kupėn qė kthjellon
Tė sotmen nga vreri q'ikėn, tmerr q'afron:
Po nesėr? nesėr ndofta fryra, humba
Nė shqotėn ku e djeshmja fluturon.
61.
Na fryri dita, mor Saki: sill Verė!
Jetėn s'e shohim pėrsėri: sill Verė!
Bota njė her' u mbyt nė kataklizmė,
Ashtu u mbytshim me Dolli: sill Verė!
62.
U bėra prapė djal' i ri: sill Verė!
Kėrcej me flag' e lumturi: sill Verė!
S'ka gjė, nė qoftė e hidhur, mor Saki,
Si jeta ime nė Persi: sill Verė!
63.
Sakinjtė derdhin Ver' e vala rrushi,
Nė zemra shuajn' afsh' e avull prushi:
Lavdi, o Zot, se dhe kėtė ballsam
Qė na shėroi e me shėndet na mbushi.
64.
Si merimanga vallė pse ta tjerim
Perin e Jetės, kur pastaj e ētjerim?
C'do tė fitojmė kur aspak s'e dimė
Frymėn qė marrim jasht' a do ta nxjerrim?
65.
Nė Nishapur ose nė Babilon,
Me Kupėn qė tharton e ėmbėlson,
Fletėt e Jetės njė nga njė na bien
Dhe lėngu i saj pa reshtur na pikon.
66.
Ah, mbushini Kupat! Zemra na thėrret,
Se Koha nėpėr kėmbė po na shket:
E djeshmja vdiq, e nesėrmja s'na gjen;
C'mėrziti kur e sotmja ka lezet?
67.
Ditėn e shkuar fare e harro
Dhe pėr tė nesėrmen mos u mendo:
Gėzo njė ēast tė lumtur, faqebardhė,
Dhe Jetėn n'erė mos e ēkatėrro.
68.
Pėr nesėr mos u verdh sa pa e parė,
Tė sotmen e gėzo, mor djal' i mbarė:
Shpejt ikim nga ky Han e hasim shokėt
Qė shkuan shtatė mijė vjet mė parė.
69.
Me Buzėt trėndafilen shtatselvi
Kėndo e nat' e ditė zbras Dolli:
Se nesėr Vdekja fryn, te ēthurr si lule
Dhe fletėt t'i pėrmbledh nė Dhe tė zi.
70.
Tė shkuarat mos i kujto me lot
Dhe pėr tė pritmet mos u loth mė kot:
Sa kohė nė luadhin je, kullot;
Nga drapr' i Vdekjes nukė shpėton dot.
71.
Buza qė puth e Vera qė po pi
Vėrtet mbarojnė dhe ato si hi:
Po sot tė paktėn je njė hi i gjallė,
Gėzohu sa s'kalon nė Hiē tė zi.
72.
Sa kohė po vazhdon kjo Jet' e ngratė
Pėr qafe kape Qiparisn' e gjatė.
Se nesėr Mėmė-Dheu do t'tė kapė
Dhe posa tė pushtoi s'tė lėshon prapė.
73.
Sa nga tė dashurit mbi kėtė bar
Qė m'emėruan pėr trashėgimtar
I zbraznė Kupat rrotull nja dy herė
Dhe heshtn' e zbritnė njė nga njė nė varr.
74.
Mė shkuan shokėt! Vdekja pa mėshirė
M'i shtrydhi njė nga njė si Rrush nė Tirė:
Festuam, pim' e biseduam bashkė,
Pastaj u shtrin' e thanė: "Lamtumirė!"
75.
Dhe ne, qė sot dėfrejmė nė lėndinė,
Ku pleqtė na bekuan me Dollinė,
Dhe ne nė shtrat tė dheut do tė zbresim
Dhe do ta zbrazim vendin pėr risinė.
76.
Si lot pikon nga Qiell'i mvrojtur shiu
Sis' i jep lules si njė ēilimiu;
Nga varri bukėn ia mėkon njeriu:
Bga pluhr'i tij kjo lul'e bukur mbiu.
77.
M'i kuqi Trėndafil i ēdo behari
Nga toka mbin qė piu gjak Qesari:
Nė gji tė kopshtit manushaqja shket
Prej faqes Vajzės me ulli nga Varri.
78.
Dhe kjo lėndin' e njomė qė po ēel
Bregun e lumit ku tani po ngel,
Ah, pshtetu leht' e but' e mos e shkel,
Se s'di nga cila buz' e bukur del.
79.
Ah, Trėndafili me prėnverėn shkon
Vjeshta risisė fletėt ia rrėzon:
Bilbili, qė nė degėt i kėndon,
Ikėn - e kush e di ku fluturon?
80.
Ah, pini dhe Khajamit shtjerini!
Profetėt le tė flasin, lerini!
Njė gjė ėsht' e vėrtetė: Lulja vdes,
Si lulėzon, - dhe profkat prejini!
81.
Cdo shpresė qė nė flakė na pėrfshin
Shuhet e bėhet hi; a shkrepėtin
Mbi kum tė shkretėtirės si dėbora
Njė or' a dy - dhe menjėherė shkrin.
82.
Nė Dhe, o shpirt, tė mirat si pėr Mbret
Dhe gazet e dėfrimet plot lezet
S'tė janė veē si ves' e lulevet,
Qė ndrit menatė dhe pastaj humbet.
83.
Edhe ay qė mbleth e shin flori
Edhe ay q'e heth, e derth si shi,
Kur vdesin nukė bėhen ar e mjaltė:
Po kalben, myken nėnė Dhe tė zi.
84.
Te ky Karvan - Saraj faqekėmbyer,
Qė netėt edhe ditė ka pėr dyer,
Sulltanė pas Sulltanėve u shtruan
Sa ish' e thėn' - e iknė tė pakthyer.
85.
Ja, sot gas paske dhe shėndet: pastaj?
Ja, mot tė patshim si simvjet: pastaj?
Ja, qofsh i lumtur njė qint vjet: pastaj?
Ja, pėr ēudi, dy qint si mbret: pastaj?
86.
Dhe tre qint vjet tė rrosh e plot me dritė,
Kėtejza do tė shkosh me lot njė ditė,
Qofsh Mbret i lart' a lipės i ngratė
Nė trap do tė mbarosh pa mot i mpitė.
87.
S'banojnė veē luanė dhe zhapi
Nė sallat ku Xhamshidi u shtri, u pi:
Bahrami, qė me lak onagre kapte,
U lak, u kap nė llom' e pellgpusi.
88.
Kėshtjella gjer nė Qiell njė herė ndriti
Dhe Mbretėr e Qesarė brėnda priti:
Pėrmbi gėrmadha tani qyqja qan:
"Ku vajti, ah! ku? ku, ku zbriti?"
89.
Nga mur'i Tusit Korbi po vė re
Kafkėn e Kaj-Kavusit tej pėrdhe
Dhe kujės ia kėrcet: Kaj, Kral i Ngratė,
Daullet dhe trumbetat ku m'i ke?
90.
C'fitova nga tė gjith' andrallat? Hiē!
Dhe nga mundimet e vėrdallat? Hiē!
Sa para bėn se sot jam Yll e Dritė
Kur shuhem nesėr, shkoj me prrallat? Hiē!
91.
Aristotel ndriēofsh, ngrysesh e hump!
Qesar ēdo fron zaptofsh, pėrmbysesh, hump!
Qelqin Xhamshid kungofsh, thyhesh e hump!
Bahmar u lavdėrofsh, mbytesh e hump!
92.
Ah, Rrot' e Qiellit vrasėse, mizore,
Sa shtyp e shtrydh nė Tirėn shekullore:
Ah, Dhe i zi, nė gji sa xhevahire,
Pėrpin, e sa dafina prej kurore!
93.
Ah, Zot, qė botėn me njė urdhėr themelove,
Sa e sa zemra copėtove e shove:
C'burbuqe buzėkuqe, flokėzeza,
Pa lulėzuar nė qivur m'i shtrove!
94.
O Racė Njerėzore e verbuar,
O Hiē, mbi Er' e Pluhėr e ndėrtuar,
O Hiē, e korkolitur mbi Avushėn,
Pėrball' e pas prej Hiēit e rrethuar!
95.
Apo mos e harruat Historinė
Qė Botės i dha Dritėn, Diturinė,
Se Zoti me ca Llom' e Baltovinė
Sipas fytyrės s'Tij gatoi Njerinė?
96.
Krijesa zbardhėlloi, Parajsa leu,
E para krijatyrė del nga Dheu:
Po pak qėndroj! Njė drapėr Vdekja kėreu,
Adamn' e shkret' e korri, e rrėmbeu.
97.
Si en' e bėn me mend e thellėsi,
Kuror' i thur me nder e me lavdi:
Pastaj Poēari Kryeveprėn kap
Dhe e dėrmon pėrtokė, e bėn hi.
98.
Pse pra mėrziti pėr mjerimn' e zinė?
Kėshtu e bėri Zoti Njerėzinė:
Krijesa llome, mbrujtur vrer e helm,
Vajtojnė pak e ēduken nė Greminė.
99.
Njeri, Margaritari i Krijesės,
Q'u shove nga tortyrat e Jetesės,
Pi Kupėn e harrimit e tė prehjes,
Ckulu nga pellgu i frikės dhe i shpresės.
100.
Pėrulu Fatit tiranik e vrer,
Pi Verė, mos pėrfill Parajs' e Ferr:
Linde nga Pluhuri, nė Pluhur kthehesh,
Sa je mbi Pluhėr, lagu, mos u ter.
101.
Ah, kap e kap ēdo gas e ēdo dėfrim
Nė Pluhėr sa pa zbritur pėr pushim,
Pluhėr nė Pluhėr, nėnė Pluhurin shtrirė,
Pa Ver' e Kėng' e Grua - pa mbarim!
102.
Pi, pi sa kohė ligjėron Bilbili,
Puth, puth sa ėsht' i ēelur Trėndafili,
Dhe Kupėn plot shafran pa drithm' e zbras
Kur tė ta japė natėn Xhebraili.
103.
Njė ēast nga Pus'i Jetės tė ngjėrojmė
Dhe para se tė vdesim ta gėzojmė:
Se Yjt' u shuan dhe Karvani u gdhi
N'Agimn' e Hiēit! - Oh, le tė nxitojmė!
104.
Pra, si Zambaku qė me sy pėrpjetė
Pret vesėn gojėhapur lart nga retė,
Ashtu dhe ti, se nesėr u pėrmbyse
Si Kupė bosh me kokėn tatėpjetė.
105.
Kur tė gjesh Verė, pije pa mejtuar,
Kur tė gjesh Vajzė, puthe pa pushuar,
Se as pėr mjekrėn tėnde as pėr timen
S'kujdeset Zot'i Math i lavdėruar.
106.
Rrot' e ēkujdesur po vėrtit Dynjanė,
Shenjtorėt nuk ja shqitnė dot Davanė:
Kij mendjen, nesėr vdes, merr ėndrra fund,
Tė piu varri, krimbat do t'tė hanė.
107.
Lėviz, Khajam, se Kup' e Vdekjes vjen,
Se Fati nėnė Rrotė tė mbėrthen:
Pi Lėnk, puth Lule! Lart nė Qiell s'i gjen!
Se Feja me Parajsėn tė gėnjen.
108.
Mos u mėrzit me punė Perėndie,
As me andrralla e profka Njerėzije:
Mbyti tė gjitha nė duman tė Verės
Dhe loj me Trėndafij e Rrush Hardhie!
109.
Munxosi Qiejt' e shurdhėr qė shkelmuan
Cdo lutje qė tė mjerėt u drejtuan
Dhe kap Dollin' e pėrqafo Selvinė:
Kush na u kthye nga ata qė shkuan?
110.
Gjer kur, gjer kur do tė pėrpiqemi,
Me Fe e sherr Sheri tė piqemi?
Mė mirė lagemi me Lėnk prej Rrushi
Se sa me vrer pėr hiē tė ligemi?
111.
Me mjekrėn ēdo Tavernė ta kam fshirė,
Parajsės i kam thėnė: "Lamtumirė!
E bukur je, po nukė bėn pėr mua!"
Kėrkomėni nė Vreshtė dhe nė Tirė.
112.
Pėr Ligjė kam pėr ditė tė dėfrej,
Pėr Besė kam ēdo Fe ta kapėrcej;
Kur mora nuse Jetėn, s'deshi pajė;
Mė tha: "Gas pafsh, atė pagesė vlej".
113.
E dini, o miq, se nė kasollen time
Dasmė tė re kam bėrė me dėfrime:
Tri her' e ndava Fen' e Arėsyen
Dhe mora nuse Rrushkėn Serafine.
114.
Pėr Qėnien dhe Mosqėnien jam munduar
E Qiell e Dhe kam matur e peshuar:
Po qė tė gjitha i hodha n'erė! S'jam
I thellė veē nė Verėn e Kulluar.
115.
Kur isha i ri, kujtoja se e gjeta
Pallatin ku shkėlqente e Vėrteta:
Tani q'u mplaka di qė s'dija gjė
E qė s'di hiē nga Bota dhe nga Jeta.
116.
Kur isha i ri, me zell, me mall po milja
Doktorė me Shenjtor' e trobolitja
Tė thella argumente: po pėrherė
I marrė hyja dhe m'i marrė dilja.
117.
Me ta tė Lartėn Urtėsi e mbolla,
Me dorėn tim'e rrita, e pėshtolla,
Dhe kjo ish tėrė pema qė m'u fal:
"Si ujė zbrita, dhe si erė dolla!"
118.
Nė Botė, dhe pa ditur as pėrse
As nga, po rrjedh pa dashur si rrėke,
Dhe jashtė saj si er' e shkretėtirės,
Pa ditur ku, po fryj te Nat' e Re.
119.
Si zok nga pylli sterr' u arratisa,
Pėr njė fole nė ferr' e driz' u grisa:
Po prinjės qė di Udhėn gjėkunt s'gjeta,
Nga dera q'u vėrsula jashtė krisa.
120.
Me Ujė hiēi Balta m'u gatua,
Zemra me zjarr e vrer m'u pėrvėlua:
Fryja nė Botė si njė flak' e marrė
Dhe shkrumbi im nė tym u ēkatėrrua.
121.
C'fitoi me ardhjen time Gjithėsia?
Me ikjen a m'i prishet Bukuria?
Pėrse me kaqė lot po vijm' e ikim?
Pyes mė kot, - s'pėrgjigjet Perėndia.
122.
Kur shoh njė faqelule bukuri
Syengjėll, erėmyshk, e shtatselvi,
Pyes: Pse, Zot, kėtė Huri e ēove
Nė kėtė fushė plot me lot e zi?
123.
Si flagė digjemi: Ku shuhemi?
Si tym vėrtitemi: Ku turremi?
Si fishkemi e shtrydhemi, kufoma
Nė Llomė kllitemi: Ku mbruhemi?
124.
Tė kthjellėt lindim dhe tė mvrojtur vdesim,
Me gas ia nisim dhe me vaj ia presim:
Me lot e zjarr e vrer tė pėrvėluar
Nė tym shpirt japim e nė Varr po zbresim.
125.
Kėtu qė nga padashur po kėrcasim
Dhe qė kėtej pa dashur ku po shkasim?
Kupė mbi Kupė Verė sillnani
Kėtė mallkim ta mbytim e ta vrasim.
126.
Nė Botė s'ndisja, po s'mė ke pyetur!
Nė varr s'kėrcisja, po s'mė ke pyetur!
Zot, mė zvarrisni me pahir, se s'lintja
As rroja as vdisja, po s'mė ke pyetur!
127.
Nė Vijėn qė pėrshkruaj nė Jetim
S'gjej Pikėnisje, s'gjej Pikėmbarim:
Nga arthmė s'pamė dhe ku vemi s'dimė,
Hiē krej, Hiē mezi, Hiēi pėrfundim.
128.
Njė Qark, si un' e ti, po pėrvijojmė,
Qė jemi lark e s'piqemi vajtojmė:
Po nė njė Pikė po e mbyllim Qarkun
Dhe puthemi nė Varr, nė hiē pushojmė.
129.
Nga qėndr' e Dheut nė Qiell tė Shtat' u ngjita
Nė fronin e Saturnit u avita
Dhe shume lithma e kolla zgjidha udhės
Po Fatin e Njeriut nuk e shqita.
130.
Njė derė ka qė Celėsin s'ia gjejmė
Dhe ka njė vel, me sy s'e kapėrcejmė:
Pak muhabet kėtu, jo ti, jo unė,
Pastaj dhe un' e ti nė tym kėrcejmė.
131.
S'pėrgjigjet Dheu as Deti qė mban zi
Me vala t'errėta pėr Perėndi,
As Dit' as Nat' as Hėn' as Yjt' as Qielli,
S'pėrgjigjemi e heshtim un' e ti.
132.
Dhe Qiellit rrotullonjės i thėrrita
Dhe e pyeta: "Cila ėshtė Drita
Pėr djemt' e tu tė humbur nė errėsirė?"
"Njė mendje e verbėr!" tha njė zė nga prita.
133.
Ahere Poēen po rrėmbej si burrė
Dhe Zjarr e Shenjt' e gjej nė kėtė furrė;
Ajo mė pėshpėriti buzabuzės:
"Pi, puth, se posa vdiqe, s'ngrihesh kurrė!"
134.
Dhe Poēja e skalisur dhe e larė
Ka rrojtur e ka bėrė qef me barrė:
Dhe buz' e saj e ftohtė dhe e njomė
Sa puthje mund tė japė dhe tė marrė!
135.
Kjo Poēe, si dhe unė, qe njeri
Q'u doq pėr njė Gėrshet e njė Selvi:
Kjo dorėz ishte krah; e pėrqafonte
Vajzėn e rrallė plot me Dashuri.
136.
Njė ditė, mė tė ngrysur nė pazar
Njė poēe po artonte njė Poēar;
Dhe poēja gjuhėmpirė murmuriti:
"Ngadalė, vlla, e mos mer aqė zjarr!"
137.
Punonte nė dyqan tė tij Poēari,
Njė Poēe po artonte nga pazari:
Lėfyti ish njė kok' e njė Qezari
Dhe dorėza nga dor' e njė lipsari!
138.
Dėndroje dorėn, mor Poēar mizor,
Qė garbe bėn me trupin njerėzor:
Shiko, Khosroit me ēark ia shtype zemrėn,
Dhe gishtin Feridunit mbretėror.
139.
Njėndizaj nė qoshen jam penguar
Dhe ah! e theva Poēen e bekuar;
Mė tha: "Si je, kam qenė; dhe si jam,
Ashtu dhe ti je nesėr i dėrmuar".
140.
Dhe mos kujto se Jeta rregullon
Hesapin tėnt e timin dhe mbaron;
Flluska si ne ka Dete dhe miriade,
Saki-Vigani derdh e s'nėmėron.
141.
Kur un' e ti tė prehemi tė mekur
Do tė vazhdojė Bota e pavdekur,
Qė ardhjen ton' e ikjen i pėrfill
Si val' e detit rėrėn e pėrpjekur.
142.
Pas nesh kjo Botė tutje shkon njė soj,
Dhe ty dhe mua na harron njė soj:
S'e vuri re qė diē mungon, kur s'ishim,
Kur vdesim, s'ndrron e s'ngel, vazhdon njė soj.
143.
Mi Dhe e nėnė Dhe gjum' i paprerė,
Mi Dhe e nėnė Dhe trupa tė nderė;
Ah, Hiē kudo, e shkretėtir' e Hiēit!
Si hije vijm' e shkojmė nė Skėterrė.
144.
Dhe kur mė kot mbi Tokėn e pakapur
Apo mbi Qiell, mbi derėn e pahapur,
Sheh sot kur ti je ti, po nesėr ē'bėn
Kur s'je mė ti, po hi nė Hiē pėrhapur?
145.
Do t'ikim doemos! Pėrse pra rrojmė
Dhe shpirtin me dėshira kot mundojmė?
Mbi Dhe pa punė kur na arratisi
Nė Qiell shpėtim prej Tij si tė shpresojmė?
146.
Cudi, asnjė i vdekur s'dha njė shenjė,
Asnjė s'u kthye Udhėn tė rrėfenjė
Pėr Ferrin, pėr Parajsėn a pėr Hiēin,
Po vet' u dashka cilido t'a gjenjė!
147.
I varfėri nga mendja po beson
Qė Shpirti krejt nga Trupi po ndryshon:
Po Vera e pėrgėnjeshtron e para,
Se Shpirt e Trup nė Dehje i bashkon.
148.
Kur Shpirti muntka veten ta ēlirojė
Nga Trupi dhe nė Qiell tė fluturojė,
Nuk ėshtė trup e turp qė Baltovina
Ta ndyj' e ta burgos' e ta verbojė?
149.
Si nė njė ēergė ku pushon njė grimė
Sulltani i drejtuar nė Greminė:
Sulltani ngrihet, ikėn, tenda ēthurret
E thurret pėrsėri pėr mė tė rinė.
150.
Shpirt, i dėnuar gjak pėr tė pėshtyrė,
Pėr tė duruar kot e kot tortyrė,
Nė kėtė Trup tė ndyrė pse ke hyrė
Kur prapė jashtė paske pėr tė fryrė?
151.
Dėrgova Shpirtin lart nė Qiell mbi retė
Dhe n'Errėsirėn posht' e tatėpjetė:
M'u kthye pasi e zbuloi Mysterin;
Mė tha kėshtu: "Parajs e Ferr jam vetė".
152.
Diell. vizion dėshire tė mbaruar,
Ferr, hij'e zez' e Shpirtit pėrvėluar,
E hedhur n'Errėsirėn nga po dalim
Dhe ku po zbresim pėr tė perėnduar!
153.
Kjo botė: Endrr' e shkurtėr qė shikojmė;
Ky lumė; Gjyrm' e lotit qė lėshojmė;
Ferri: Shkėndij' e zjarrit qė kalojmė;
Parajsa: ēast'i prehjes qė gėzojmė.
154.
Shenjtorėt dhe Doktorėt, qė bėrtitnė
Mė kot pėr tė dy Botėt, u vėrvitnė
Nė Pluhur: fjalėt ua mori era,
Me Baltėn e me Llomėn u nemitnė.
155.
Zbulimet, qė Profetėt na zbėrthyen
Dhe pėr kėto mbi Kryqe u mbėrthyen,
S'janė veē ėndėrra qė na rrėfyen
Pas gjumit - dhe pastaj nė gjum' u kthyen.
156.
Arrinė gjer nė kulm tė Diturisė,
I ndrinė si pishtarė Njerėzisė:
Po n'Errėsirėn Udhė s'ēanė dot,
U mbytnė nėpėr gropa t'arratisė.
157.
Mysterin sa e sa mė kot po tarrė
Gjer sot asnjė pėrgjigje s'kanė marrė;
C'gojė memece, Evė, puthe vallė
Qė na ke bėrė shurdhėr e tė marrė?
158.
Njė Vel Mysteri kemi pėr kufi,
Ta ēpojė syri ynė s'ka fuqi:
Nė gjoks tė Dheut jemi si nė burg;
Ajme! Sa e gjat' e hidhur histori!
159.
Nga Qielli e Vėrteta nukė zbret,
Me Dij'e Shkencė Udha nuk iu gjet:
Se Udhė s'ka, se s'na e kap dot truri
Dhe syri ynė gjurmėn e humbet.
160.
C'e shtyri kėtė Qiell tė rrotullojė
Dhe ē'dorė mė nė fund do ta dėrrmojė
S'gjendet nė Botė kurrė kut ta masė,
S'gjendet asnjė kandar qė ta peshojė.
161.
Natyra ėsht' e mbetet njė ēudi,
Enigmat nuk ia zgjidh dot asnjeri:
Askush s'del dot nga qarku i forcės s'tij,
Dhe mbetet mjeshtri plak ēirak i ri.
162.
Darkove tėrė Tokėn? S'ėshtė hiē!
Gėrmove tėrė Botėn? S'ėshtė hiē!
Thellove dokrra Feje, kokrra Shkėnce,
Ia ēmove Fatit Rrotėn? S'ėshtė hiē!
163.
Nė Hapėsirėn Dheu: koqe lumi!
Dija dhe Shkėnca jonė: fjalė lumi!
Njeriu, kafshėt, lulet: flluska brumi!
Jeta dhe lufta jonė: ėndrra gjumi!
164.
Kjo Botė me shkėlqime s'ėshtė hiē!
Ky Qiell me Serafime s'ėshtė hiē!
Ky fron i Jetės plot me ėndėrrime
Na varret mbi njė qime, s'ėshtė hiē!
165.
Nga Rrot e Fat e Zot s'kuptova hiē
Dhe veē dyshimeve s'fitova hiē:
Pėr Dijen shtatėdhjetė vjet luftova,
Mė kot i humba, nuk zbulova hiē!
166.
Tė paskan parė ca tė shenjtėruar
Kur unė me qiri tė kam kėrkuar:
Bėj ē'mund, po je dhe mbetesh i mbuluar:
S'tė gjej gjėkunt: mė ndje, Zot i Bekuar!
167.
Ah, kėtė copė rrojtje mos e nxi
Rrotull Mysterit - shpejt, mor djal' i ri:
Njė qime ndan Gėnjeshtrėn nga e Vėrteta -
Dhe pėrmi ē'gjė, tė lutem, varesh ti?
168.
Njė qime ndan Gėnjeshtrėn nga e Vėrteta
Dhe Celės njė Elif tė vetėm gjeta:
Gjeje dhe ti, si un' i verbėri -
Dhe ndofta shkojmė drejt te Vetė Jeta.
169.
Rrjeth tinės nė ēdo dell, nė ēdo krijesė,
Dhe shkel si hidrargjir nga ēdo kėrkesė:
Cdo formė merr; tė gjitha format shuhen,
Ay s'po vdes - S'ka funt e s'ka mbaresė!
170.
Posa e devinojm' e na shpėton
Prapa kurtinės ku dramatizon
Tė vjetrėn lodėr tė pėrjetėshme,
Qė vet' e vepėron, Vet' e shikon.
171.
Gazmorėt qė me Kupėn po festojnė,
Shenjtorėt qė Xhamive vigjėllojnė
Nė Det humbasin pa liman, pa funt;
Njė rron e s'fle, tė tjerėt flen' e shkojnė.
172.
Me mall e tėrė bota e kėrkon,
As kamės as i varfėr s'e zbulon:
Bėrtet, po vesh'i shurdhėr s'e dėgjon,
Shndrit, po syr'i verbėr s'e shikon.
173.
Dan pika: "Ah! Sa lark nga Deti jam!"
Dhe Det'i jetės qesh: "Mė kot po qan;
Se tok tė gjithė jemi Perėndia;
Njė qime vetėm, Koha, po, na ndan.
174.
Parad' e zbrazėt, ėndėrr ėshtė Bota,
Dhe s'gjėndet nga e qysh i kthehet Rrota:
Me Dehje dhe me Gas i zbukurohen
Illuzionet, gjepurat e kota.
175.
Nga vallė lint kjo Fantazmagori?
S'tregohet dot, e vetėm kaqė di:
Ngrihet si re nga Det'i Gjithėsisė,
Kthehet si shi nė Detin pa kufi.
176.
Se lart e posht' e rreth sa po shikojmė,
Tė gjitha njė fener magjik formojnė
Me Diellin si njė qiri nė mest
Dhe ne pėrqark fantazma vijm' e shkojmė.
177.
Jemi njė lodėr shah me net' e dit'
Ku Fati njerėzit si gur' i qit:
Andejkėtej i lot, i vret' i ther -
Dhe njė nga njė t'i hodhi nė kutit.
178.
Dhe topthi as pėr po as jo s'pyet,
Po fluturon pėr ku Lodrari e nget:
Ay q'e heth nė lėm' e di pėrse -
Ay e si - Ay e di vėrtet.
179.
E Madhja Dorė shkruan me shkėndijė,
Dhe fletėn kthej: dhe asnjė fjal' e vijė
Nuk ėsht' e mundur kurrė qė tė shihet
Me lotė a me lutje a me dijė.
180.
Doktorėt, fillosofėt le tė flasin, -
Nga thonjt' e Fatit nukė do tė shkasin;
S'jemi veē hallka nė Zinxhir e s'mundim
As t'ikim as ta thyejm as ta ngasim.
181.
Dhe ky ēetur pėrmbys, ky Qiell i vrarė
Ku tė burgosur rrojm' e vdesim zvarrė:
Mos i kėrkoni ndihm' e sypėrpjetė,
Se rop si ju vėrtit, mor tė marrė!
182.
Njeriu i funtm' u mbrujt nga Balt' e Parė,
Tė korrėt sot del nga e Para Farė:
Mėngjez'i parė i krijesės shkroi
E funtmja ditė ē'gjė ka pėr tė parė.
183.
Qėkurse Gjithėsia u krijua
Dhe Qielli me gjith' Yj kur u gatua,
Njė kopsht pėr Trupn' e Shpirtin m'u caktua,
Ashtu sikundėr u predestinua.
184.
Cdo dell m'u tor prej Zotit me Hardhi;
Ah! le tė llomotit ay Sufi:
Un' e kam gjetur Celėsin pėr Derėn
Ku leh ay me buj' e patėrdi!
185.
C'm'u dirse e ē'm'u thave si skeleti
Pėr Pus Mysteri e Labyrinth Kėsmeti!
Nė dorėn tėnde s'mbeti plan i Votės;
Allahu, kur e vėri, s'na pyeti.
186.
C'kėrkon tė gjesh nga rrodhi Bota?
Gėzo tė sotmen, let belat' e kota:
C'mė qahesh? Zaret s'munt t'i loē
Veē se ashtu si t'i ka hedhur Rrota.
187.
Kur vete mirė, lavdi pastė Zoti!
Kur vete keq, mė kot po derdhet loti:
S'pyetesh as pėr gaz as pėr vajtim;
Durim! - Kėshtu i Urti tha qėmoti.
188.
Ka vetėm pėr tė marrėt lumturi,
Pėr t'Urtėt s'ka veē vrer e qesėndi,
Pi Verėn pra, e cila tė maron
Me motrat Lumturi e Cmenduri.
189.
Shigjetat m'i pusho, o Fat, aman!
Pėr plagėt e miplagėt nem derman!
Posa tė marrė mbron, Baba, tamam,
Jam fjesht Yt bir, i urt' i mėnēur s'jam.
190.
Dinaku Fat po buzėqesh, kij mendjen!
Se befas me kamēik ta ngjesh, kij mendjen!
Helm si sheqer tė kllet nė gojė shpesh,
Mos e gėlltit, tė vret rrebesh, kij mendjen!
191.
Jetesa rregullisht pas Urtėsisė
Si ėsht' e mundur kurrė Njerėzisė:
Se Zoti Fat me njė kamēik nė dorė
Na prin nėpėr hendeket t'arratisė.
192.
Muzikėn Qiellit nuk ia kam dėgjuar,
Buzėn e qeshur nuk ia kam shikuar:
Pa marrė frym' i lumtur pėr njė ēast
N'Avushėn prapė mė ka qethulluar.
193.
Me vrer pėr ditė Fati po na des,
S'jep gas qė s'na e vjeth me interes:
Ta dinte i palinduri s'na lintte,
I linduri mė mirė bėn kur vdes.
194.
Pa prerė mė ndjek kėmba-kėmbės nėma
Me lot vjen dita dhe pa prehje mbrėma:
Ta dinte ē'flamur helmi kish nė bark,
S'mė nxirte nė mejdan askurrė mėma.
195.
Dritėn ma nxive, Zot, zemrėn ma theve,
Gazin ma ēore, shpresėn ma rrėmbeve,
Ujėn qė pi ma bėre vrer dhe erėn
Qė respiroj nė zjarr ma ktheve.
196.
Khajam, qė Tendėn e Mėsimit rrite,
Nė Furrėn e Greminės ja ku zbrite;
Ta pret gėrshėr' e Vdekjes pen' e Jetės,
Nga thonjt' e Fatit me tėrbim u shqite.
197.
U ēqepa e u rropa, Zot, shėromė!
Nga Rrot' e Kryq u ngopa, Zot, shpėtomė!
Njė her' e mir' e tok, jo copra-copra,
Si top me vrap te gropa sot shkelmomė!
198.
O Zot, mė mirė shuaj nga tefteri
Shpirtin e njė tė ziu e tė mjeri
Sa sa ta rritėsh pikė-pikė prruan
Ku rrjedhin njerėzit si vala vreri.
199.
Sikur tė merrte Engjėll'i bekuar
Librėn, qė Fat'i shkretė mė ka shkruar,
Pėr ta rishkruar, pėr ta mirėsuar
Ose mė mirė fare pėr ta shuar!
200.
Tė gjendej ah! Luadhi i Mėshirės,
Ku t'arratisurit e Shkretėtirės
Tė preheshin, dhe qindra vjet pastaj
Tė ngjalleshin, si lulet, pas dėshirės.
|
|
|
|
