Miresevini tek Shpirti i Shqiptarit
  Rregjistrohu
 
 
 
 
 
 
 
 

  Thenie-Proverba
Me njeriun tend duhet te kesh nje koder ne mes.
--- Populli

  Reklama

  Menuja

Anetaret
· Hyrje
· Llogaria ime
· Mesazhet
· Administrimi
· Dua ndihme
· Largohu

Komuniteti
· Te rejat
· Anetaret
· Donatoret
· Sondazhe
· Temat
· Seksionet
· Kontributi juaj
· Kryelista
· Kryeartikujt
· Foto kompjuteri

Programe
· Muzika
· Letersia
· Historia
· Forum
· Chat
· Email
· Galeria

Temat
· Albasoul
· Art
· Chat
· Demokraci
· Elita
· Emigracion
· Feja
· Forum
· Gjuha
· Histori
· Humor
· Internet
· Intimitet
· Kombi
· Kulture
· Kuzhina
· Lajme
· Letersi
· Muzika
· Njoftime
· Politike
· Shendeti
· Sport
· Urime

Sherbime
· Rekomandime
· Pyetesori
· Statistikat
· Fjalor
· Arkiva
· Kerko

  Vizitoret e castit?
Kemi 142 vizitor(e) dhe 0 anetar(e) ne faqe ne kete moment.

Ju jeni vizitor anonim. Mund te rregjistroheni ne cast falas duke klikuar ketu


  Perkujtimore
Nje dite si kjo ...


2008
Revista "Biblioteka, zėri i Shqipėrisė"
Nė 28 mars 1919 doli nė Sofje numri i parė i revistės "Biblioteka, zėri I Shqipėrisė", e drejtuar nga patrioti Themistokli Gėrmenji. Ishte politike e letrare nė shqip e pjesėrisht nė anglisht e frėngjisht.

Dr.Besim Zyma
Nė 28 mars 1901 u lind nė Kopyly tė Turqisė dr.Besim Zyma, njėri nga mjekėt tanė mė tė mirė, otorinolaringolog i shquar, qė la edhe mjaft studime me vlerė, si: "Sėmundjet veshė-hundė-fyt", "Mjekimi i vetvetes", etj.Vdiq nė vitin 1983.

Bartolomeo della Porta
Nė 28 mars 1472 u lind piktori i njohur italian Bartolomeo della Porta, njė nga pėrfaqėsuesit e shquar tė Rilindjes sė hershme, nga i cili kanė mbetur veprat e mrekullueshme: "Madona e mėshirshme", "Vajtimi i Krishtit", etj.

Maksim Gorki
Nė 28 mars 1868 u lind nė Nizhni Novgorod tė Rusisė shkrimtari i madh Aleksej Maksimoviē Peshkov, i njohur nė botėn e letrave si Maksim Gorki bashkė me veprat e tij: "Zgalemi", "Makar Ēudra", "Jeta e Klim Samginit", "Nėna", "Vepra e Artamonovėve", etj.
Histori :: E vėrteta e ēlirimit tė Shqipėrisė
Postuar nga: Albo

Histori Dokumentet e dhuruara nga ish-kėshilltari ushtarak gjerman, koloneli Volfman Hofman, nuk dėshmojnė ikjen e "ushtarit tė fundit gjerman nga Shqipėria mė 29 nėntor 1944"

Ceremonia qė u organizua nė shkurt tė vitit 2002 nga Ministria e Mbrojtjes e Republikės sė Shqipėrisė pėr marrjen nė dorėzim tė fotokopjeve tė dy dokumenteve pėr datėn e ēlirimit tė Shqipėrisė, qė koloneli Volfman Hofman, ish-kėshilltar ushtarak gjerman pranė atij dikasteri, bashkė me njė letėr nė gjuhėn shqipe tė firmosur prej tij, ia dorėzoi gjeneralmajorit Pėllumb Qazimi, ishte njė veprim jashtė kuadrit ligjor qė zbatohet nė vendin tonė pėr dokumentet historike. Dokumente tė tilla depozitohen nėpėr arkivat shtetėrorė tė vendit tonė, kryesisht nė Arkivin Qendror Shtetėror. Qėndrimet e mėtejshme tė pėrfaqėsuesve tė Ministrisė sė Mbrojtjes kanė qenė jo vetėm politike, por edhe jashtė etikės sė komunikimit me median dhe studiuesit.

Gjatė ceremonisė sė dhurimit tė fotokopjeve tė tė dy dokumenteve prej kolonelit V. Hofman, pėrfaqėsuesit e Ministrisė sė Mbrojtjes i refuzuan kėrkesat e gazetarėve pėr tė marrė fotokopje tė tyre qė t’i botonin nėpėr gazeta dhe t’i jepin nė televizion.

Nė rrethana tė tilla, kur Ministria e Mbrojtjes nuk lejoi qė persona tė tjerė tė dispononin kopje tė dokumenteve tė dhuruara nga koloneli V. Hofman, m‘u desh tė ndiqja rrugė tė tėrthorta pėr t‘i shtėnė ato nė dorė. Z. Uran Butka iu drejtua Arkivit tė Shtetit qė tė zbatohej legjislacioni nė fuqi dhe t‘i kėrkohej Ministrisė sė Mbrojtjes qė t‘i dorėzonte Arkivit kopje tė atyre dokumenteve. Ndėrkaq deputeti dhe sekretari i Komisionit tė Mbrojtjes tė Kuvendit tė Shqipėrisė, z. Astrit Bushati, vazhdimisht e me insistim pėr disa muaj i kėrkoi Ministrisė sė Mbrojtjes qė t‘i dorėzoheshin kopje tė kėtyre dokumenteve, por nuk arriti t‘i merrte ato. Vetėm pas kėrkesės sė pėrsėritur tė nėnkryetares sė Kuvendit, z. Jozefina Topalli, Ministria e Mbrojtjes u detyrua nė maj tė vitit 2002 t‘ia jepte fotokopjet e tyre z. Jozefina Topalli dhe t‘i depozitonte ato nė Arkivin e Shtetit.

Mbajtja e fshehtė e fotokopjeve tė kėtyre dokumenteve krijoi mundėsinė pėr keqinformimin e opinionit publik prej disa personave. Gazeta "Ushtria", organ qendror i Ministrisė sė Mbrojtjes, mė datėn 1 mars tė vitit 2002 botoi si kryeartikull tė saj njė intervistė me dhuruesin e fotokopjeve tė tė dy dokumenteve: "Dokumenti: "Ushtari i fundit gjerman iku nga Shqipėria mė 29 nėntor `44". Pėrmbajtja e kėtij titulli nuk pasqyrohet nė dokumentet e dhuruara. Krahas kėsaj interviste, nė gazetėn "Ushtria" u botua me faksimile letra qė koloneli V. Hofman i ka dėrguar gjeneralmajorit Pėllumb Qazimi, si edhe faksimile me paragrafė prej tė dy dokumenteve e qė janė pothuajse tė palexueshme. Nė letrėn nė gjuhėn shqipe, tė firmosur nga koloneli V. Hofman, ėshtė shkruar : "Korpusi XXI alpin …lėshoi mė 29. 11. 1944 qytetin e fundit tė madh tė Shqipėrisė, Shkodrėn. Prandaj kjo datė mund tė quhet fundi i pushtimit tė Shqipėrisė". Nė tekstin e intervistės, pasi pėrsėritet fraza e mėsipėrme, vijohet: "Ėshtė shkruar pikėrisht kėshtu, e zeza mbi tė bardhė". Pėr kėto fjalė tė dhėna mė sipėr nuk ėshtė dhėnė asnjė pjesė e cituar nga dokumenti. Po mė 1 mars tė vitit 2002 gazeta "Zėri i Popullit", duke e paraqitur ish-kėshilltarin gjerman, kolonelin V. Hofman, me gradėn e gjeneralit, botoi artikullin "Dokumenti, njė shuplakė historike mbi falsifikatorėt". Kjo gazetė botoi gjithashtu edhe njė prononcim tė Xhemil Frashėrit, si edhe njė foto tė fotokopjeve tė tė dy dokumenteve tė vendosur nė njė kornizė xhami, pėr tė dėshmuar nė kėtė mėnyrė se kishte "arsye" se pse kopjet e kėtyre dokumenteve nuk u jepeshin tė tjerėve. Edhe gazeta "Kushtrim brezash", po mė 1 mars tė vitit 2002, dha njoftimin e shkurtėr pėr dorėzimin e dy dokumenteve nga koloneli V. Hofman. Pėr tė dėshmuar se gjoja kėto dokumente vertetojnė se Shkodra ėshtė ēliruar mė 29 nėntor tė vitit 1944, Xhelal Gjeēovi, mė 29 mars tė vitit 2002, ka botuar nė gazetėn "Shekulli" njė artikull me titullin: "Historia dhe vlera e njė dokumenti". Edhe ky autor nuk ka cituar asnjė pjesė a frazė prej dy dokumenteve tė dhuruara. Nė vend tė tyre Xh. Gjeēovi ka risjellė dokumente tė pėrdorura nė shkrimet e mėparshme tė tij ("Zėri i Popullit" 21. 10. 1997; po aty 29. ll. 1997; "Shekulli" 22. ll. 1999) dhe tė Xhemil Frashėrit ("Zėri i Popullit" 28. ll. 1999; "Studime historike" 2000, nr. 1-2). Kėto shkrime janė shqyrtuar imtėsisht nė librin tim "28 nėntor 1944 - Dita e Ēlirimit tė Shqipėrisė" (Tiranė 2001) dhe kam treguar pasaktėsistė dhe shtrembėrimet qė u janė bėrė dokumenteve gjatė sundimit tiranik tė E. Hoxhės, veēanėrisht nga vetė Xh. Frashėri me shkrimet e botuara prej tij nė organet e sipėrpėrmendura.

Ndėrkaq gazeta "Ballkan" botoi mė 4 prill tė vitit 2002 artikullin pa emėr autori: "Rikthehet debati: Kur u ēlirua Shqipėria?". Nė kėtė artikull jepet se nga pėrmbajtja e dokumenteve, tė dhuruara prej kolonelit V. Hofman, nuk del se Shkodra ėshtė ēliruar mė 29 nėntor.

Kur Ministria e Mbrojtjes i dorėzoi z. Jozefina Topalli fotokopjet e tė dy dokumenteve ushtarake gjermane, thuajse nė tė njėjtėn kohė dhe jo rastėsisht, por me shpresėn se njerėz tė tjerė nuk do tė guxonin tė merreshin mė me ēėshtjen e datės sė ēlirimit tė Shqipėrisė, reagoi politikisht ndaj artikullit pa emėr autori, tė botuar dy muaj mė parė nė gazetėn "Ballkan", njė punonjės i Ministrisė sė Mbrojtjes, koloneli Sali Onuzi, me shkrimin: "Hoffman: Forcat gjermane u tėrhoqėn pėrfundimisht nga Shkodra mė 29 nėntor 1944" (gaz. "Kushtrim brezash", 7, 14 dhe 21 qershor 2002). Ky shkrim i gjatė i tij ėshtė hartuar me fjalorin dhe stililin anakronik demaskues tė komisarėve politikė enveristė tė ushtrisė, tė cilėt, pasi tirani gjaksor E. Hoxha "zbulonte" herėpashere armiq nė radhėt e saj, ata i mbanin iso dhe vijonin denoncimin nėpėr mbledhje tė ndryshme, madje edhe vetė kėta, me fantazinė e tyre tė sėmurė, arrinin "tė zbulonin" armiq tė tjerė. Shkrimi i Sali Onuzit dėshmon mė sė miri se sa larg ėshtė depolitizimi i vėrtetė i njė pjese tė ushtarakėve tė lartė tė ushtrisė sonė.

Pasi ka dhėnė tė pėrkthyera me pasaktėsi pjesėt e dokumenteve ku pėrmendet Shkodra (gjė qė vė nė dyshim edhe pėrkthimin shqip tė letrės dhe tė intervistės sė kolonelit V. Hofman), koloneli S. Onuzi ka bėrė kėtė interpretim tė gabuar tė pėrmbajtjes sė tyre: "Pra nė tė dy dokumentet, thelbi i informacionit ėshtė i njėjtė: ėshtė regjistruar mė 30 nėntor si informacion ditor pėr veprimtarinė e njė dite dhe ėshtė e kuptueshme se pėrfshin datėn 29 nėntor. Mė 30 nėntor informacioni nuk mund tė quhet mė ditor pėr datėn 28 nėntor". Nė vijim S. Onuzi ka pėrsėritur po ato dokumente qė janė pėrdorura mė parė nė shkrimet e Xh. Frashėrit dhe tė Xh. Gjeēovit.

Nė artikujt e tyre, qė japin tė njėjtat gjėra, nė vend qė tė shqyrtohen tė gjitha burimet historike pėr datėn e ēlirimit tė Shkodrės, ata kanė pėrzgjedhur njė sasi fare tė kufizuar dokumentesh pa ua shqyrtuar pėrmbajtjen. Nė shkrimet e tyre nuk jepen dokumentet e shumta qė tregojnė se Shkodra dhe Shqipėria janė ēliruar mė 28 nėntor. Ata injorojnė realitete tė tilla, se mė 1944 kjo datė ėshtė kremtuar nė tė gjithė Shqipėrinė si dita e ēlirimit (prandaj qeveria dhe organet e tjera shtetėrore erdhėn nė Tiranė 11 ditė pas ēlirimit tė saj, mė 28 nėntor), se nė vendimet qė morėn mė 28 nėntor tė vitit 1944 organet e larta tė pushtetit komunist, si edhe nė fjalimin qė vetė E. Hoxha ka mbajtur nė Tiranė po atė ditė e kanė quajtur 28 nėntorin si datė tė ēlirimit tė Shqipėrisė. Mė mirė se kushdo tjetėr datėn e ēlirimit tė qytetit tė tyre e kanė ditur vetė shkodranėt. Nė Shkodėr 28 nėntori vijoi tė kremtohej si dita e ēlirimit edhe nė vitin 1945, siē e dėshmon shtypi lokal i kohės (foto 1), artikuj tė tė cilit pėr kėtė datė i kam ribotuar nė librin kushtuar datės sė ēlirimit. Ato qė kam thėnė nė kėtė libėr nuk po i pėrsėris. Pėr datėn e ēlirimit tė Shqipėrisė vijon kėmbėngulja e autorėve tė mėsipėrm, tė cilėt keqpėrdorin burimet dhe tė dhėnat historike pėr tė disinformuar opinionin publik.

Xh. Frashėri e Xh. Gjeēovi vazhdimisht kanė pėrdorur nė shkrimet e tyre dy trakte, tė 28 dhe 30 nėntorit 1944, i pari i Kėshillit Nacionalēlirimtar tė Shkodrės dhe i dyti i ėshtė atribuar qėllimisht pėr disinformim po kėtij Kėshilli. Trakti i parė ėshtė titulluar "Drejt ēlirimit" dhe nė fund mban datėn "28 nanduer 1944" dhe ka frazėn "Mbas ēlirimit tė Tiranės vetėm Shkodra mbeti pa u ēlirue". Trakti ėshtė ribotuar i plotė nė librin e K. Biēokut, 28 nėntor 1944… (f. 65-68). Pėr studiuesin, qė i njeh tė gjitha burimet pėr datėn e ēlirimit tė Shkodrės, trakti i mėsipėrm nuk bie ndesh me burimet e shumta qė tregojnė se Shkodra ėshtė ēliruar mbasditen e 28 nėntorit, sepse trakti duhet tė jetė shtypur natėn e 27-28 nėntorit ose sė shumti nė mėngjesin e 28 nėntorit, kur gjermanėt ende nuk ishin larguar nga rajoni i Shkodrės. Madje pjesa e kėtij trakti: "roja qė vetė populli ka ba mbramė vullnetarisht nėpėr lagjet e vėrteton njė fakt tė tillė dhe dėshmon se ay s`ka qenė kurrė me okupatorin e kėlyshėt e tij", tregon se natėn e 27-28 nėntorit praparojat e ushtrisė gjermane ishin tėrhequr nga qyteti i Shkodrės dhe ishin vendosur nė periferi tė tij, sepse pjesa kryesore e trupave gjermane ishin larguar nga Shqipėria. Edhe mė i qėllimshėm ėshtė interpretimi qė i kanė bėrė traktit tė 30 nėntorit me titull "Shkodra u ēlirua" (foto 2), nė tė cilin nuk thuhet se Shkodra ėshtė ēliruar mė 29 nėntor. Ky trakt ėshtė shkruar toskėrisht, mė letėr e me shkronja tė ndryshme nga ato tė traktit tė 28 nėntorit. Megjithėse nuk ka tė shėnuar atė qė e ka hartuar, nė ribotimet qė i janė bėrė mė pas, qėllimisht pėr tė keqinformuar, i ėshtė atribuar Kėshillit Nacionalēlirimtar tė Shkodrės. Trakti duhet tė jetė shtypur nė Tiranė, sepse atė ditė shtypi nuk kishte dalė nga qė vijonte pėr tė tretėn ditė festimi i ēlirimit tė Shqipėrisė. Falsifikimin e emrit tė subjektit qė e ka hartuar traktin e ka bėrė pėr herė tė parė Instituti i Historisė sė Partisė pranė KQ tė PPSH nė vėllimin "Thirrje dhe Trakte tė Partisė Komuniste tė Shqipėrisė 1941-1944" (Tiranė 1962, f. 607-608).

Nė shkrimet e autorėve tė mėsipėrm janė pėrzgjedhur pėr t‘u keqinterpretuar edhe disa dokumente ushtarake gjermane. Kėto dokumente pėrgjithėsisht janė shėnime shumė tė pėrmbledhura e nė formė ditaresh tė komandave eprore tė ushtrisė gjermane, tė hartuara larg tokave shqiptare dhe zakonisht disa muaj pas informacioneve qė kanė marrė nga komandat ushtarake vartėse. Prandaj ato, siē kam shkruar edhe mė parė, japin data tė ndryshme pėr ēlirimin e Shkodrės, 28, 29 e 30 nėntor, madje edhe 4 dhjetor. Njėri prej kėtyre dokumenteve, i pėrdorur prej tė gjithė autorėve tė mėsipėrm, ėshtė: "29. 11. Urat, qė kalojnė nė Bunė dhe Drin tė Shkodrės, u shkatėrruan. Praparoja gjendet nė Koplik". Sipas kėtij dokumenti Kopliku edhe mė 29 nėntor vijonte tė ishte nėn pushtimin gjerman. Kjo nuk ėshtė e vėrtetė dhe dėshmon pėr pasaktėsitė kronologjike qė kanė dokumentet ushtarake gjermane.

Autorėt e mėsipėrm dhe tė tjerė, krahas keqpėrdorimit tė dokumenteve historike pėr datėn e ēlirimit tė Shqipėrisė, nė tė njėjtėn mėnyrė kanė vepruar edhe pėr pasqyrimin e ngjarjeve tė njohura historike, siē ėshtė p.sh. festa kombėtare e Jugosllavisė, 29 nėntori.

Disa herė kam vėnė nė dukje se, nė kuadrin e politikės antikombėtare tė E. Hoxhės pėr bashkimin e Shqipėrisė me Jugosllavinė, data 29 nėntor u bė festė zyrtare e Shqipėrisė (nė kundėrshtim me tė vertetėn historike dhe me kriteret qė pėrdoren pėr caktimin e datave tė festave kombėtare e shtetėrore) pėr ta kremtuar nė tė njėjtėn ditė me festėn kombėtare tė Jugosllavise, e cila e pėrkujton 29 nėntorin e vitit 1943, datėn kur u mbajt nė Jajcė Mbledhja II e Kėshillit Antifashist Nacionalēlirimtar tė Jugosllavisė (AVNOJ), si datė tė shėnuar kur u hodhėn themelet organizative tė shtetit komunist titist. Vendimet e AVNOJ-it u imituan pas disa muajsh, mė 24 maj 1944, nga E. Hoxha nė Kongresin e Pėrmetit.

Autorėve tė mėsipėrm u ėshtė shtuar edhe Ana Lalaj. Ata disa herė janė prononcuar pėr ēėshtjen e kėsaj date, duke shtrėmbėruar tė vertetėn. A. Lalaj ka shkruar mė 1997 se 29 nėntori paska qenė "data e ēlirimit tė Beogradit" ("Gazeta Shqiptare", 31 tetor 1997). Ky qytet ėshtė ēliruar mė 20 tetor 1944 ("Enciklopedija Jugoslavije, l, Zagreb, 1955", f. 447). Nė emisionin televiziv tė transmetuar nė mėngjesin e datės 29 nėntor 2001 nė "Vizion +" Ana Lalaj ka deklaruar njė tė pavėrtetė tjetėr: "29 nėntori si festė e Jugosllavisė ėshtė vėnė mė 1946, kurse e jona mė 1945".

E verteta ėshtė ndryshe. Disa herė kam shkruar se 29 nėntori i vitit 1943, si festė kombėtare e Jugosllavisė, ėshtė kremtuar qysh nė fillim, siē e ka dhėnė edhe njė kronikė e botuar nė gazetėn "Bashkimi" mė 30 nėntor tė vitit 1945 dhe qė pėrshkruan kremtimin e saj nė Tiranė nga Legata Jugosllave (foto 3).

Kurse vendimi pėr kremtimin e 29 nėntorit si festė tė ēlirimit tė Shqipėrisė ėshtė marrė nga Kryesia e Kėshillit ANĒ mė 9 nėntor tė vitit 1945 (disa anėtarė tė kėsaj Kryesie e kanė kundėrshtuar datėn 29 nėntor dhe votuan kundėr saj) dhe u botua nė "Gazetėn Zyrtare" mė 30 nėntor tė vitit 1945, prandaj zyrtarisht ajo filloi tė kremtohej nė Shqipėri nė vitin 1946, sepse nė nenin 8 tė vendimit ėshtė shkruar: "Kjo ligjė hyn nė fuqi ditėn e botimit tė saj nė "Gazetėn Zyrtare" (Procesverbali i mbledhjes sė 9 nėntorit tė Kryesisė sė Kėshillit Antifashist Nacionalēlirimtar ėshtė botuar pėr here tė parė i plotė nga K. Biēoku, 28 nėntor 1944…, f. 71-77) . Pėr kėtė arėsye, nė vitin 1945 Kryesia e Kėshillit Antifashist Nacionalēlirimtar, jo me rastin e 29 nėntorit, por "me rastin e 28 nėntorit" shpalli "faljen dhe uljen e dėnimeve pėr tė dėnuarit si kriminelė lufte dhe armiq tė popullit" (gazeta "Bashkimi" 28. 11. 1945; "Gazeta Zyrtare", nr. 76, 1.12. 1945).

Zhurma dhe keqpėrdorimi qė u bė me dy dokumentet ushtarake gjermane, fotokopjet e tė cilėve koloneli V. Hofman ia dhuroi gjeneralmajorit Pėllumb Qazimi, mė detyron tė ndalem nė pėrmbajtjen e tyre. Pėrkthimin e dokumenteve nė gjuhėn shqipe e kanė bėrė dy studiues gjermanė dhe pėrkthimi i tyre ka ndryshime tė rėndėsishme me ato qė u janė bėrė dokumenteve nė artikullin pa emėr autori tė gazetės "Ballkan" dhe nė artikullin e kolonelit S. Onuzi.

Vetėm njėri nga dy dokumentet e dhuruara nga koloneli V. Hofman ėshtė nxerrė nga arkivi. Ai ka titullin "Pjesė nga ditari i luftės i Komandės Supreme tė Juglindjes nė Zagreb (Agram), me nr. shkrese 3, faqe 673 i 30 nėntorit 1944. Pėr situatėn nė Frontin e Adriatikut" (Auszug aus dem Kriegstagebuch des Oberbefehlshaber Südost in Agram. I a - KTB nr. 3. Seite 673. Vom 30. November 1944. Zur Lage an der "Adria-Front"). Vetė dokumenti ėshtė njė lloj formulari i shtypur, i ndarė nė dy kolona tė emėrtuara pėrkatėsisht: "Data, ora, vendi dhe lloji i gazermės" (Tag, Uhrzeit, Ort und Art Unterkunft) dhe "Paraqitja e ngjarjeve (Mė tė rėndėsishmet: Vlerėsimi i situatės [armiku dhe mjetet]. Koha e hyrjes dhe e daljes sė informacioneve dhe tė urdhėrave)" (D a r s t e l l u n g d e r E r e i g n i s s e (Dabei wichtig: Beurteilung der Lage [Feind und eigene]. Eingangs und Abgangszeiten von Meldungen und Befehlen)) (foto 4, shih numrin e kaluar). Nėn titullin e kolonės sė parė, qė zė rreth ¼ e faqes, ėshtė shėnuar me makinė shkrimi: "30. 11. 1944 Drejtimi ėshtė Zagrebi" (30. 11. 1944 Führungsabteilung Agram). Kurse nėn titullin e kolonės sė dytė, po me makinė shkrimi, ėshtė shkruar: "Pėr situatėn: Grupi ushtarak E" (Zur Lage: H. Gr. E). Pas kėtyre nė mėnyrė shumė koncize janė dhėnė ngjarjet kryesore nė fillim ato tė "Frontit tė Lindjes", nė vijim ato tė "Frontit tė Adriatikut" dhe tė "Egjeut". Nė to del qartė se janė pėrfshirė ngjarjet mė tė rėndėsishme tė tė tria ditėve, 28, 29 dhe 30 nėntor, duke i veēuar ato njėra nga tjetra. Ja teksti pėr dy frontet e fundit:

"Adria-Front:

Skutari geräumt. Öffnung der neuen Marschstrasse XXI. AK. nach Matesevo schreitet gegen zähen Feind nur langsam vorwärts. Bei andauernden Kämpfen im Raum Lise auflebende Gefechts-Tätigkeit an HKL S und SW Mostar.

XCI. AK. z.b.V. hat bei flüssigen Marschgewegungen Nacht 29./30.11. Novi Pazar geräumt Feind folgt zögernd. Gren. Rgt. 47 am 30.11. früh aus Prijepolje zur Öffnung Strasse nach Brodarevo-Bijelopolje angetreten.

Ägäis:

Am 28.11. Feindanlandung im N-Teil auf Insel Piskopi, alle Angriffe in Liwadia-Bucht abgewiesen, Feindverband gab Kampf auf und zog sich in Richtung Simi zurück".

Pėrkthimi shqip:

"Fronti i Adriatikut:

Shkodra u zbraz. Hapja e rrugės sė re pėr marshimin e korparmatės XXI pėr nė Mateshevo, pėr shkak tė qėndresės sė fortė tė armikut, ėshtė vetėm e ngadaltė. Luftimet ndėrkohė vijojnė pa ndėrprerje nė zonėn e Linzės dhe rigjallėrohet veprimtaria luftarake nė HKL tė Jugut dhe tė Jugperendimit tė Mostarit.

E ndjekur me ngurim nga armiku, Korpormata XCI, me detyrė speciale, ka braktisur Novipazarin me marshim tė pandėrprerė natėn e 29-30 nėntorit. Regjimenti i 47 i Granatierėve mė 30 nėntor nė mėngjes ėshtė nisur nga Priepolja pėr hapjen e rrugės nė Brodarevo-Bjelopolje.

Egjeu:

Mė 28. 11 trupat armike kanė desantuar nė pjesėn veriore tė ishullit Piskop dhe u sprapsėn tė gjitha sulmet e tyre nė gjirin e Livadias. Grupimi armik hoqi dorė nga luftimet dhe u tėrhoq nė drejtim tė Simit".

(Pėrkthimi i Ministrisė sė Mbrojtjes ėshtė: "Fronti i Adriatikut: Shkodra u zbraz. Marshimi i ri pėrpara korparmatės XXI pėr Mateshevo, pėr shkak tė qėndresės sė armikut, ėshtė i ngadaltė. Luftimet, ndėrkohė, vijojnė nė zonėn me gjallėrimin e veprimtarisė luftarake pranė HKL S dhe SV Mostar").

Ky dokument ėshtė hartuar nė pėrputhje me kornizat e njė formulari dhe ka kėrkesa tė parapėrcaktuara. Ndėr to ėshtė i detyrueshėm edhe shėnimi i datės pėr tė treguar kohėn e veprimeve luftarake nė terren. Prandaj data 30 nėntor e tij tregon zhvillimin e ngjarjeve dhe jo datėn kur ėshtė hartuar dokumenti. Ngjarjet e rėndėsishme tė ditėve tė mėparshme janė shėnuar sipas datave pėrkatėse tė 28 dhe 29 nėntorit. Hartimi i tij nė Zagreb padyshim ėshtė bėrė disa kohė pas ngjarjeve qė pėrmenden nė tė, sepse informacioni nga rajonet e largėta, si psh Shqipėria, pėr tė shkuar nė Zagreb dhe, mė pas, pėr t‘u pėrpunuar, pėrmbledhur e hedhur nėpėr formularė, siē ėshtė dokumenti nė fjalė, kėrkonin kohė dhe nuk mund tė bėheshin menjėherė. Prandaj ato kanė edhe pasaktėsi kronologjike, sepse informacionet shkonin me vonesė te komandat eprore dhe nė to pėrfshiheshin tė pėrmbledhura episode tė ndryshme, ku tė parėndėsishmit, siē ishte p.sh. largimi i qetė i praparojės sė ushtrisė gjermane nga Shkodra, pėrfshiheshin nė datat e episodeve luftarake tė rėndėsishme.

Dokumenti tjetėr ka tė dhėna mė tė hollėsishme, prandaj me tė drejtė ėshtė marrė si mė i rėndėsishmi nga koloneli V. Hofman, i cili e ka shėnuar me njė shigjetė pjesėn e tij pėr Shqipėrinė (foto 5). Kėtė dokument ai e ka marrė nga vėllimi "Ditari sekret i Komandės sė Wehrmacht-it nė Luftėn e Dytė Botėrore 1939-1945, Vėllimi 11, 01. 09 - 31. 12. 1944" (Die Geheimen Tagesberichte der Deutschen Wehrmachtsführung im Zweiten Weltkrieg 1939-1945, Band 11, 01. 09 - 31. 12. 1944, Osnabrück, 1984), tė botuar nga Kurt Mehner nė vitin 1984 nė Osnabrück tė Gjermanisė. Titulli i dokumentit ėshtė: "Informacionet ditore nga 30 nėntori 1944" (Tagesmeldungen vom 30. November 1944). Dokumenti ėshtė hartuar shumė i pėrmbledhur nė formė ditari nga Komanda e Wehrmacht-it nė Berlin sipas informacioneve qė i kanė ardhur nga komandat ushtarake vartėse qė vepronin nė fronte tė ndryshme tė luftės. Rrjedhimisht ai ėshtė hartuar shumė kohė pas datės 30 nėntor 1944 dhe nė tė janė pasqyruar ngjarjet kryesore tė kėsaj date, si dhe, po ashtu si dokumenti i dhėnė mė parė, edhe ato tė datave 28 e 29 nėntor, tė cilat dallohen qartė nė faksimilen e dokumentit. Prandaj edhe pjesėt pėrkatėse nuk po i japim tė transkriptuara e tė pėrkthyera. Ja teksti gjermanisht i pjesės sė dokumentit pėr Shqipėrinė dhe rajonin pranė saj:

"LXXXXI A. K. z.b.V.: Novipazar ohne wesentlichen Feinddruck geräumt. Auf Plevlja angesetzte Rgt.-Gruppe 22. I. D. gegenüber zähem Widerstand Jabuka-Pass genommen.

Adria-Front: XXI. Geb. A. K.: Skutari geräumt. Nachhuten im Absetzen in Aufnahmestellung an Nordostausläufen Skutari-See. Wiederholt gegen Westteil Brückenkopf Bioce geführte Bandenangriffe abgewiesen. Zum Angriff aus Brückenkopf angetretene Rgt.-Gruppe gegen Widerstand nach Überwindung grösserer Geländeschwierigkeiten Raum um Klopot (8 km. nordnordostwärts Bioce) gewonnen".

Pėrkthimi shqip:

"Korparmata LXXXXI, me detyrė speciale: Novipazari ėshtė zbrazur pa kundėrveprim tė rėndėsishėm tė armikut. Grupi i regjimentit 22. I. D., qė do tė shkonte nė Plevlja, ka marrė qafėn e Jabukės duke pasur qėndresė tė fortė.

Fronti i Adriatikut: Zona e Korparmatės XXI: Shkodra ėshtė zbrazur. Praparoja, duke u tėrhequr, ka zėnė vend nė skajin verilindor tė liqenit tė Shkodrės. Disa herė janė kthyer mbrapsht sulme bandash qė ishin drejtuar kundėr pjesės perėndimore tė pikės mbėshtetėse Bioce. Grupi i regjimentit, qė ishte pėrqendruar pėr sulm nga pika mbėshtetėse, ka marrė zonėn rreth Klopotit (8 km. nė verilindje tė Bioces) duke u ndeshur me qėndresėn e madhe dhe me vėshtirėsitė e terrenit".

(Pėrkthimi i Ministrisė sė Mbrojtjes ėshtė: "Fronti i Adriatikut: Korparmata XXI malore zbrazi Shkodrėn. Praparoja tėrhiqet nė pozicion pritjeje nė bregun verilindor tė liqenit tė Shkodrės. Nė mėnyrė tė pėrsėritur nga perėndimi ka zbrapsur sulmet e zhvilluara nga bandat kundėr kryeurės Bioēe. Grup-regjimenti, qė sulmon nga kryeura kundėr rezistencės, mbasi ka mposhtur vėshtirėsi tė terrenit, ka fituar Kllopotin (8 km nė verilindje tė Bioēes)".

Ky dokument i Komandės sė ushtrisė gjermane, i hartuar nė Berlin, ashtu siē ka tė emėrtuar edhe titullin e tij, flet pėr ngjarjet e 30 nėntorit dhe, siē e tregon faksimilja e tij, nė te janė veēuar ngjarjet e rėndėsishme tė datave 28 dhe 29 nėntor. Qė nė dokument janė rrėfyer ngjarjet e 30 nėntorit e dėshmon edhe pėrmendja nė tė e largimit tė gjermanėve nga Novipazari. Sipas librit "Kronologjia e Luftės Ēlirimtare tė Popujve tė Jugosllavisė" (Hronologija Oslobodilačke Borbe Naroda Jugoslavije 1941-1945), tė botuar nga Instituti Ushtarak i Beogradit mė 1964, Novipazari ėshtė ēliruar mė 30 nėntor (f. 1020, foto 6). Prandaj janė tė gabuara deklarimet e ish-kėshilltarit ushtarak gjerman, kolonelit V. Hofman, se "Korpusi XXI alpin …lėshoi mė 29. 11. 1944 qytetin e fundit tė madh tė Shqipėrisė, Shkodrėn. Prandaj kjo datė mund tė quhet fundi i pushtimit tė Shqipėrisė". Kėto deklarime tė kolonelit V. Hofman mund tė shpjegohen prej lokalizimit tė gabuar qė, me "ndihmėn" e punonjėsve tė Ministrisė sė Mbrojtjes, duhet t`i ketė bėrė rajonit tė Klopotit (qė gjendet nė verilindje tė Podgoricės), duke e ngatėrruar me Koplikun. Prandaj ai ka shkruar "qytetin e fundit tė madh tė Shqipėrisė, Shkodrėn", duke nėnkuptuar se Kopliku ishte njė qendėr e vogėl banimi dhe rrjedhimisht i parėndėsishėm pėr tė shėnuar e pėrkujtuar datėn e ēlirimit tė tij. Gjithashtu mund tė vihet njė hije dyshimi pėr saktėsinė e pėrkthimit shqip tė letrės dhe tė intervistės sė kolonelit V. Hofman, po tė nisemi, siē ėshtė treguar mė sipėr, nga pasaktėsia e pėrkthimit shqip qė Ministria e Mbrojtjes u ka bėrė dy dokumenteve tė dhuruara prej tij.

Nė pėrfundim tė kėtij shkrimi theksojmė se, nė kundėrshtim me statusin e saj si institucion i depolitizuar, Ministria e Mbrojtjes nė kėtė rast hyri nė lojėn e atyre qė, pėr qėllime politike, i manipulojnė dokumentet pėr tė shtrembėruar tė vertetėn historike. Pėrfundimi se "Shkodra ėshtė ēliruar mė 28 nėntor 1944", tė cilin e ka dhėnė Komisioni i Posaēėm, qė u ngrit nė vitin 1993 me porosi tė presidentit tė Shqipėrisė, z. Sali Berisha, nuk ėshtė kundėrshtuar nga asnjė institucion shkencor ose komision studiuesish. Deri tani kanė dalė kundėr tij vetėm individė tė veēantė, tė cilėt a priori e kanė kundėrshtuar politikisht pėrfundimin e Komisionit tė Posaēėm pėr datėn e ēlirimit tė Shqipėrisė dhe jo shkencėrisht mbi bazėn e tė dhėnave tėrėsore tė burimeve historike dhe tė shqyrtimit tė pėrmbajtjes sė tyre. Pėr tė vėrtetėn historike, se Shqipėria ėshtė ēliruar mė 28 nėntor tė vitit 1944, po jap edhe njė tė dhėnė tjetėr burimore qė lidhet me vetė Ministrinė e Mbojtjes dhe qė unė nuk e kam paraqitur nė librin "28 nėntor 1944 Dita e Ēlirimit tė Shqipėrisė". Kjo e dhėnė ėshtė medalja e ēlirimit.

Nė njė vendim tė Qeverisė pėr medaljen e ēlirimit ėshtė shėnuar se medaljen e ēlirimit e meritonin ata persona qė kanė qenė nė radhėt e formacioneve partizane deri mė 28 nėntor tė vitit 1944. Nė zbatim tė kėtij vendimi, Ministria e Luftės dhe e Mbrojtjes Kombėtare mė 23 nėntor 1945 nxori qarkoren pėrkatėse (pėr ekzistencėn e saj pati mirėsinė tė mė njoftonte z. Albert Kotini, i cili mė dhuroi edhe njė fotokopje tė kėtij dokumenti), ku ėshtė shkruar: "Medaljen e ēlirimit e marrin: a) Tė gjithė ata qė deri mė datė 28 Nėntor 1944 [nėnvizimi i K. B.] ishin nėn armė nėr [ndėr, K. B.] reparte operuese, nėr reparte tė prapavijave ose nėr Komanda dhe ente ushtarake. b) Tė gjithė ata qė kanė qenė nėr reparte operuese tė prapavijave ose nėr Komanda dhe ente ushtarake por qė para datės 28 Nėntor janė larguar nga ushtria me njė urdhėr epror (kalim nė lirim, nė Pushtet ose ēmobilizim t`urdhėruar nga Komanda e Pėrgjithshme)" (foto 7). Kurse certifikata e Medaljes sė Ēlirimit, qė ėshtė lėshuar nga Presidiumi i Kuvendit Popullor dhe qė e kanė marrė shumė veteranė, ka kėtė motivacion: "Ka marrė pjesė nė rjeshtat e Ushtris Nacional-Ēlirimtare Shqiptare dhe me armė nė dorė ka luftuar kundra okupatorit dhe tradhėtarėve deri nė ēlirimin e plotė t` Atdheut [nėnvizimi i K. B.] dhe tė Popullit Shqiptar" (foto 8). Kėshtu qė edhe nė dokumentet e vetė Ministrisė sė Mbrojtjes, qė nė shkurt tė vitit 2002 doli nė ballė tė mashtrimeve pėr datėn e ēlirimit tė vendit tonė, 28 nėntori i vitit 1944 ėshtė quajtuar si datė e ēlirimit tė Shqipėrisė.

Kasem BIĒOKU



© Albasoul.com 1998-2007
Te gjitha materialet qe serviren ne kete faqe jane origjinale dhe cdo riprodhim i tyre ne cdo forme pa pelqimin tone konsiderohet shkelje ligjore. Jeni te lutur qe te gjithe pa perjashtim te respektoni te drejtat e autorit. Ne respektojme te drejten e autorit dhe per cdo material te huazuar kemi dhene kredite e duhura autorit. Qe te kopjoni materialet tona, duhet te merrni pelqimin e administratorit. Mund te na kontaktoni tek webmaster@albasoul.com.