 |
 |
Thenie-Proverba |
 |
|
 |
|
Ai qė nuk dėgjon miskojėn, se dėgjon as tupanin --- Populli
|
|
|
|
Reklama |
|
|
|
Menuja |
|
|
|
Vizitoret e castit? |
|
|
|
Kemi 106 vizitor(e) dhe 0 anetar(e) ne faqe ne kete moment.
Ju jeni vizitor anonim. Mund te rregjistroheni ne cast falas duke klikuar ketu
|
|
|
|
Perkujtimore |
|
|
|
Nje dite si kjo ...
2008
Uilliam Shekspir
23 Prill 1564, lindi dramaturgu i madh anglez i tė gjitha kohėrave, Uilliam Shekspir, i cili pati nje krijimtari mjaft te pasur .
Miguel de Servantes
23 Prill 1616, vdiq nė Madrid, romancieri dhe dramaturgu i famshem spanjoll, Miguel de Servantes. Ai fitoi famė botėrore me romanin "Don Kishoti i Manēės".
Maks Planti
23 Prill 1858, lindi shkencėtari i famshėm i fizikės teorike, Maks Planti. Ai zbuloi teorinė e kuanteve, pėr tė cilėn fitoi ēmimin Nobel nė vitin 1918.
E drejta e autorit
23 Prill 1997, UNESKO-ja shpalli 23 prillin, si ditėn vjetore tė librit dhe tė drejtės sė autorit, nė kujtim tė gjigandėve tė letrave tė shekullit tė XVI, dramaturgut Uilliam Shekspir dhe autorit tė "Don Kishotit", Miguel Servantes .
Dėnimi e 143 shqiptarėve nga Gjakova
23 Prill 2001, Gjykata e Lartė e Serbisė anuloi vendimin pėr dėnimin e 143 shqiptarėve nga Gjakova, tė dėnuar pėr terrorizėm, dhe materialet ia ktheu shkallės sė parė pėr rigjykim.
|
|
|
| |
|
Pas djegieve masive, librat e Ptolemeut (gjeneralit tė Aleksandrit tė Madh) janė mbledhur sėrish nė njė biliotekė pothuajse tė njėjtė
Biblioteka e Aleksandrisė "ringjallet" pas 23 shekujve.
Rreth vitit 290 p.e. sonė njė gjeneral i Aleksandrit tė Madh (tė Egjiptit) vendosi tė zbatonte njė ide brilante
tė mblidhte librat e tė gjithė njerėzve tė botės e t'i ruante ato nė portin qėndror tė Aleksandrisė. Quhej Ptoleme, gjenerali qė krijoi kėshtu bibliotekėn e famshme tė Aleksandrisė
nėpėrmjet idesė sė tij e cila u quajt njė nocion ekstravagant, pjesėrisht skolastik dhe njė akt politik, i vetvendosjes kulturale dhe i propagandės. Pikėrisht kur po mblidhej koleksioni madhėshtor Aleksandrian, shumė kritikė e quajtėn kėtė vepėr Elitiste. Timon, nė shekullin e 3-tė p.e.sonė, observonte-" Nė tokėn e populluar tė Egjiptit, ato mbarėsojnė njė racė tė shkruesve tė librave' (kopjuesit e hershėm) qė shpenzojnė gjithė jetėn e tyre me kėtė pune. Libraria e Aleksandrisė ishte njė magazinė fantastike thesarėsh. Nė kulmin e saj kishte mbi 200.000 pergamene, njė koleksion me tė vėrtetė i mahnitshėm, krahasuar me faktin se libraria mė e madhe nė Shek XIV nė Sorbone, kishte veē 1.700 libra. Kėtu ėshtė bėrė pėrkthimi i parė i Testamentit tė Vjetėr nga gjuha Hebre nė atė Greke, nga 72 shkollarė ēifutė. Kėtu ėshtė bėrė dhe zbulimi i rendit alfabetik, i mekanikės diellore dhe gramatikės. Pikėrisht kėtu Euklidi hartoi gjeometrinė e tij. Por biblioteka e madhe u dogj dhe asgjė nuk mbeti prej saj.
* * *
Pikėrisht tani, pas 23 shekujsh, nė Aleksandri ėshtė hapur njė tjetėr bibliotekė e dytė masive. Nė prapaskenė qėndron politika. Ndaj dhe ngritja e njė institucioni tė tillė ka shkaktuar shumė debate. Kjo Biblioteka e Re e Aleksandrisė ( The new Bibliotheca of Alexandria), ėshtė sponsorizuar nga qeveria Egjiptiane dhe Unesko. Ėshtė konstruktuar nė formėn e paraardhėses sė lashtė e saj, me qėllimin pėr tė qenė njė " fanar i mendimit". Kritikėt kėrkojnė tė dijnė, pse janė shpenzuar rreth 200 milione $ pėr njė bibliotekė tė re nė njė shtet ku gjysma e popullsise ėshtė analfabete. Shumica e kėtij fondi vjen nga vendet e Gjirit dhe Iraku, vende ku e drejta e fjalės sė lirė ėshtė ose e kufizuar ose nuk ekziston fare. Deri tani, nė kėtė bibliotekė janė grumbulluar 200.000 libra brenda strukturės e cila ėshtė projektuar pėr tė pėrfshirė rreth 8.000.000 libra. Mendohet se nė kėtė bibliotekė tė re tė pėrjashtohen shumė autorė qė perceptohen tė jenė ofensivė pėr Islamin. Mendohet gjithashtu se kjo bibliotekė do tė mbetet po aq politike sa ē'ishte edhe nė kohėn e Ptolemeut. Ndėrtesa gjigante, me njė ēati nė formė disku qė imiton perėndimin e diellit, mė shumė quhet si vend tėrheqės turistik sesa si vend i dijes.
* * *
Ashtu si dhe origjinalja, kjo e sotmja ka vėshtirėsitė e motivet politike. Politikanėt do mundohen tė kontrollojnė se c`hyn nė tė, zhvillimin e teknologjisė. Fondet, dhe simbolika e saj do pėrdoret patjeter pėr qėllime politike. Gjithsesi gjesti duhet pėrshėndetur. Pasi nuk mohoet qė akti i mbledhjes sė librave ėshtė njė akt suprem i civilizimit. Vetė lufta pėr dije fillon nė rėndėsinė qė i jepet literaturės. Biblioteka e parė e Aleksandrisė kishte njė rregull "lejohen vetem shkollarėt", por pėr romakėt biblioteka, duke ndjekur modelin grek, u bė pjesė e jetės komunale aq sa dhe banjot publike. Ēfarėdo qė policia islame (censura) tė tentojė, mbledhja e informacionit nxit debatin publik e subvencionin. Jo mė kot Aleksandria ėshtė quajtur "kryeqyteti i kujtesės" . Krijimi i njė biblioteke tė re do shėrbejė pėr t'iu kujtuar censorėve se literatura nuk mund tė kontrollohet kurrė. Nė kohėn tonė tashmė, librat nuk mund tė shkatėrrohen dhe ai qė tenton tė bėjė kėtė, me fjalėt e bibliotekarėve Asiriane ėshtė "mish pėr qen".
Historia
Djegia e bibliotekės dhe mallkimi qė e ndoqi nga pas
Ptolemeu ftoi tė gjithė sundimtarėt e tjerė tė kontribuonin me tekste pėr bibliotekėn e tij. Dhe nuk mblodhi libra pa vlerė pėr hir tė tė mbledhurit e tė krijonte dengje kot mė kot. Ēdo anijeje qė kalonte nė atė port (Aleksandri) i merreshin librat ( me hir a pahir), kopjoheshin, origjinali mbahej nė Bibliotekė dhe kopja i kthehej tė zotit qė kishte dorėzuar librin. Vetėm katalogu i kėsaj Biblioteke kishte 120 manuskripte masive, nė tė pasqyroheshin, poezi, prozė, histori, retorikė, bile kishte dhe libra gatimi. Librat qė kanė mbijetuar janė kopjuar me shume mund nga njė papirus delikat tek tjetri, pėr tė arritur tek letra ku veē ajo mė e mira pėrdorej. Megjithėse vetėm 7 nga 123 veprat e Sofokliut njihen nga ne sot. Shkaterrimi i kėsaj Biblioteke mbetet njė nga aktet mė tė papėrsėritshme tė barbarizmit nė pėrmasa mitike. Njė pus i madh i njohurisė mbeti i panjohur dhe njė qortim i pėrditshėm pėr "libra-djegėsit" kudo qė tė jenė. Ndoshta biblioteka mė e hershme ėshtė ajo e Ashurbanipalit tė Asirisė nė Nineveh (viti 650 para krishtit), ishte nė fakt, jo njė bibliotekė publike, ku oborrtarėt e mbretit praktikonin artet e tyre magjike. Dhe punonjėsit e bibliotekave ishin paksa tė frikshėm. Bibliotekarėt Asirianė nuk lodheshin me gjoba tė thjeshta, por i bėnin njė Mallkim Zyrtar kujtdo qė zihej duke dėmtuar manuskriptet. Nė kėtė formė hartohej formula e mallkimit: "Zotat e Tokės dhe tė Qiellit dhe zotat e Asirisė, kėto tė gjithe ti lėshojnė atij njė mallkim i cili nuk mund tė lehtėsohet kurrė, tė tmerrshėm e tė pamėshirshėm. Pėr sa kohė qė ai tė jetojė, bėfshin ato (zotat) qė emri i tij, fara e tij, tė largohet nga kjo tokė, ta vėnė mishin e tij nė gojė tė qenve". Kjo Bibliotekė, mė e madhja qė kish parė bota e saj kohe (e kompletuar me institut kėrkimesh pėr tė tėrhequr mendimtaret e huaj) u krijua si njė Akt i Shtetit, pėr ta bėrė Aleksandrinė qytetin mė tė ndritur tė kohės dhe kjo vuri nė lėvizje pėr herė tė pare njė dukuri qė ne sot e njohim si " brain drain" largimin e trurit nga vendi i origjinės, tė mendimtarėve e shkollarėve tė zotė. Gjithashtu dhe nė shkatėrrimin e saj pati propagandė. Ėshtė djegur disa herė dhe jo siē besohet
nga Cezari (Julius Caesar) me urdhėr tė Perandorit Aurelian, nga tė Krishterėt qė dogjėn librat "pagane' nė Shek IV ( pas erės sonė) . Thuhet qė nė vitin 638 (pas erės sonė) Kalifi Omar tė ketė deklaruar- "Nėse shkrimet e grekėve janė dakord me Kuranin ato janė tė panevojshme dhe s`ka pse tė ruhen; nėse ato e kundėrshtojnė ata janė dashakeqė dhe si tė tilla duhen shkatėrruar" . Ndoshta si thashethem i Kryqtarėve , por fjala u pėrhap nė atė kohė se kjo djegie masive shėrbeu pėr tė furnizuar me energji banjot publike tė Aleksandrisė pėr mbi 6 muaj.
Pėrgatiti Blendi Progni
(c) Shekulli
|
|
|
|
