 |
 |
Thenie-Proverba |
 |
|
 |
|
Doreheqja eshte heroizmi i mediokritetit.
--- Barney
|
|
|
|
Reklama |
|
|
|
Menuja |
|
|
|
Vizitoret e castit? |
|
|
|
Kemi 104 vizitor(e) dhe 0 anetar(e) ne faqe ne kete moment.
Ju jeni vizitor anonim. Mund te rregjistroheni ne cast falas duke klikuar ketu
|
|
|
|
Perkujtimore |
|
|
|
Nje dite si kjo ...
2008
Marko la Piana
Nė 20 prill 1958 mbylli sytė studiuesi arbėresh Marko la Piana, me te cilin nis brezi i mirėfilltė i gjuhėtarėve ndėr arbėreshėt e Italisė. Ai nxori pėr herė tė parė nė dritė shkrimin mė tė vjetėr tė arbėrishtes sė Italisė - veprėn e Lekė Matrėngės.
Ibrahim Kodra
Nė 18 prill 1918 u lind nė Ishėm tė Durrėsit, Nderi i Kombit, piktori Ibrahim Kodra, mjeshtėr i madh i artit kubist dhe abstarksionist. Pwr rreth 50 vjet me penel ai realizoi mbi 2000 punime, duke u bėrė i njohur nė botė.
Filip Pinel
Nė 20 prill 1745 u lind mjeku humanist francez Filip Pinel, njėri nga themeluesit e Psikiatrisė shtetėrore, qė futi nė praktikė kurimin e sėmundjeve mendore, regjimin spitalor, vizitat e rregullta mjekėsore dhe procedurat kurative, duke krijuar edhe qendra tė posaēme pėr ta.
Luis Armstrong
Nė 20 prill 1908 u lind nė Kentaki tė SHBA-sė Luis Armstrong, fibrafonist, baterist, pianist, kompozitor dhe drejtues orkestrash xhazi, me tė cilat interpretonte edhe si kėngėtar i suksesshėm kėngėt e pavdekshme: " "Air Mail Special" "Hems" "Ungi" etj.
|
|
|
|
| |
|
Poetėt evropianė si Zbigniew Herberti, tė cilėn e pėrjetuan luftėn, lėshuan jehonėn mė tė zėshme dhe mė tė madhe gjatė kėtyre muajve. Poezia agonike (e shkruar nė gjermanisht) e Paul Celans-it pėr gėrmimin nė varret masive, ishte e trishtė dhe zemrimtare me Zotin, universi i tė cilit pėrmbante mundėsinė e varrezave
Ngjarjet e 11 shtatorit krijuan bindje tė ndryshme, duke pėrfshirė edhe konceptin se poezia lirike krijon mė shumė qetėsim edhe nėse jo ndonjė shpėtim aktual - gjatė kohėve katastrofike se sa, ta themi, shumė forma tė artit. Pas shkretimit ēdo familje u lut sipas shprehisė dhe zemrimit, duke shikuar lajmet, e pati edhe krijues qė lexuan poezi. Kėta krijues dėrguan e morėn me fakse internet nėpėr botė kopje tė poezive tė tyre brėnda disa javėve mė shumė se pėr vite tė tėra. Lexuesit ishin miqtė, bashkėpunėtorėt, kolegėt, por edhe gazetat. Njėkohesisht disa krijues u dėrguan poezi edhe personave konservatorė nė shtyp si edhe atyre mė demokratė. Poezitė e para, krejtėsisht nė mėnyrė tė natyrshme, ishin ato qė shprehnin zemrim, madje edhe tėrbim. Satiriku politik polak Zbigniew Herbert, qė ka goditur Bashkimin Sovbjetik, shprehu tėrbimin e vet ndaj ngjarjes. Nė Pėrbindshi i z. Cogito-s, ai paraqiti njė figure kalorsiake qė luftonte jo njė dragua, por njė armik tė padukshėm (Kimera e asgjėsė). Pėrbindshi i z. Cogito-s ngjason shumė me atė prapa sulmit kundėr Qendrės Tregtare Botėrore:
ėshtė e vėshtirė tė pėrshkruhet
pėrkufizimi i ikjeve
i ngjan njė depresioni tė stėrmadh
qė pėrhapet nėpėr vend
qė nuk mund tė vihet
nė maje tė penės
me njė argument
ose shtizė,
Ne e njohim kėtė pėrbindsh vetėm nga pesha e tij qė tė zė frymėn / dhe vdekjen qė sjell ai. Tėrbimi qė njohėn shumė veta ndaj armikut tė padukshėm u mishėrua nė figurėn qesharake, pothuajse si tė Don Kishotit, tė z.Cogito-s qė ecė nė mėngjez:
i pajisur me kujdes
me njė objekt tė gjatė e tė mprehtė
ai i bėn thirrje pėrbindshit
nėpėr rrugėt e shkreta
ai e ofendon pėrbindshin
e provokon pėrbindshin_
ai thėrret -
dil more tuc i neveritshėm.
Kėshtu, krijuesit, si tė gjithė tė tjerėt, ndėrsa shikonin nė ekranin e televizionit me shpresė tė ndonjė pamjeje tė Osama Bin Ladenit dhe Al Kaedas, ky kalorės nxirrte kokėn nėpėr
mjegull, duke parė vetėm hundėn e madhe tė asgjėsė. Poetėt evropianė si Herberti, tė cilėn e pėrjetuan luftėn, lėshuan jehonėn mė tė zėshme dhe mė tė madhe gjatė kėtyre muajve. Poezia agonike (e shkruar nė gjermanisht) e Paul Celans-it pėr gėrmimin nė varret masive, ishte e trishtė dhe zemrimtare me Zotin, universi i tė cilit pėrmbante mundėsinė e varrezave:
Kishte dhé brenda tyre dhe
ata gėrmonin.
Ata gėrmonin e gėrmonin kėshtu dita e tyre
kaloi, kaloi edhe nata e tyre.
Dhe ata nuk iu lutėn Zotit
i cili, kėshtu ata dėgjuan, e deshi gjithė kėtė,
i cili. kėshtu dėgjuan ata, e dinte tė gjithė kėtė.
Ata gėrmonin dhe nuk dėgjuan mė asgjė;
nuk u bėnė mė tė menēur, nuk thurrėn kėngė,
nuk mendun asnjė gjuhė pėr vete.
Ata gėrmonin.
Kadenca e poezisė trumbeton ritualin e dhimbjes sė kėnduar nė varrim, tė zisė sė njė populli, por a mos ishte ajo shumė e errėt? Gėrmimi nė rrafshin e tokės, apo zero siē po quhet, ishte vetėm pak metra mė tej dhe ndoshta poezia mund tė bjerė tek dėgjuesit si njė goditje tjetėr. Siē e komenton krijuesja Mary Karr, qė edhe ia ka kushtuar shkrimin kėtij vėzhgimi, me pėrfundimin e saj poezia na kujton jo vetėm gėrmimin ndaj tė humburve, por edhe gėrmimin kolektiv nė histori, se si njė person nė dėshprim dhe vetmi gėrmon pėr tė shpėtuar dike tjetėr. Poezia pėrfundon me njė ēast tė zgjimit, zėri I njė unaze (rrethi) qė godet metalin kur njė qėnie njerėzore e arrin tjetrėn.
O njėri, o askush, o asnjėri, o ti;
ku ēonte rruga kur ajo tė ēonte askund?
O, ti gėrmo e unė gėrmo, dhe unė gėrmo drejt
teje,
dhe nė gishtin tonė rrethi zgjohet.
Pėr guximin e zjarrfiksve, tė cilėt goditėn
gjithė popullin siē shkruan Mary Karr:
Por pamja e njė njeriu tė formuar siē duhet
duket jo vetėm nė fytyrėn e tij
Ajo ėshtė edhe nė kėmbėt e gjunjtė e tij, ajo nė
mėnyrė kurreshtare ėshtė nė vithet e byzylykėt
e dorės
Eshtė nė ecjen e tij nė mėnyrėn si e mban qafėn,
si e pėrdredh belin dhe gjunjėt, rrobat nuk e
fshehin...
Marshi i zjarrfikėsve nė kostumet e tyre, loja e
muskujve mashkullorė pėrbrėnda pantollonave
tė pastėrt e rripave tė brezit,
Kthimi i ngadalshėm nga zjarri, pushimi kur
zilja bie pėrsėri papritmas dhe pėrgjimi pėr tė
qenė gati,
Qėndrimi i natyrshėm, i pėrsosur, koka e
pėrkulur, qafa e lakuar dhe gatishmėria_
Notojnė me notuesit, munden me mundėsit,
marshojnė nė radhė me zjarrfikėsit dhe pushojnė,
dėgjojnė, pėrllogarisin.
Siē dihet, poezia, duke qenė mė ekonomike se proza, godet nė mendjen e njeriut me njė vale ndjenjeje dhe e lehtėson atė. Shkurtėsia e poezisė prek shumicėn e lexuesve kur fokusimi mendor qė kėrkohet nė prozė nuk mund ta bėjė. Poeti Philip Larkin njė herė ka shkruar se lexuesi e fut njė peni nė xhepin e poezisė dhe menjėherė fiton njė ndjenjė si shpagim. Vetėm poezia lirike mund tė parashtrojė njė vepėr artistike nė tėrėsinė e saj nė ēdo kohė dhe kudo. Dhe kjo bėhet me njė gjuhė tė zakonshme. Siē thekson Mary Karr-i, kur unė rri nė radhė pranė njė sporteli bankar, mund ta radhis njė sonet tė tėrė nė mendjen time dhe tė pėrjetoj njė vrull ngrohtėsie qė nganjėherė e shkapėrderdh mosdurimin tim si tė valvitej njė shkop magjik_ Alkimia e poezisė lirike begaton tek unė njė adhurim tė ēuditshėme tė papritur pėr botėn e qytetarėt e saj. Poeti polak dhe i laureuari me ēmimin Nobel, Czeslaė Milosz, nė Nė lutje na ofron njė mėnyrė lutjeje nė mėnyrė mė jobesimtare:
Ju mė pyesni se si tė lutem pėr dike qė nuk
ėshtė mė.
Gjithė ēka di ėshtė se tė luturit ndėrton njė urė
kadifeje
Dhe duke e kaluar atė ne ngrihemi si nga njė
trampolinė,
Pėrmbi peisazhet ngjyrė tė artė gruri
Tė transformuara nga njė ndalim magjik i
diellit
Ajo urė ēon tek bregu i Ndrrimit
Ku ēdo gjė ėshtė pikėrisht e kundėrt dhe ku
ėshtė bota
Zbulon njė kuptim qė ne me vėshtirėsi e kemi
pėrfytyruar.
Vė re: Unė them ne, atje, secili, veē e veē,
Ndjen keqardhje pėr ata qė janė kthyer nė
mish.
Dhe e di se nėse nuk ka ndonjė breg tjetėr
Ne po kėshtu do tė ecim nėpėr atė urė nėpėr
ajėr.
Xhejms Xhojsi ka thėnė njė herė se ,secili e fillon si poet, pastaj e kupton se kjo ėshtė tepėr e vėshtirė. Poezia ėshtė gėzim. Ky gėzim rrjedh nga mrekullia dhe habia, edhe kur ngjarjet e gjendjet janė nga mė tė ndryshmet. Ngjarja e 11 shtatorit do tė jetė frymėzuese
edhe nė tė ardhmen pėr shumė poetė e artiste tė ndryshėm nė tėrė botėn pėr madhėshtinė e veprave tė tyre.
|
|
|
|
