 |
 |
Thenie-Proverba |
 |
|
 |
|
Dy maximat e cdo kurtizani te madh jane: mbaj gjithnje seriozitetin, e mos mbaj asnjehere fjalen.
--- Swift
|
|
|
|
Reklama |
|
|
|
Menuja |
|
|
|
Vizitoret e castit? |
|
|
|
Kemi 105 vizitor(e) dhe 0 anetar(e) ne faqe ne kete moment.
Ju jeni vizitor anonim. Mund te rregjistroheni ne cast falas duke klikuar ketu
|
|
|
|
Perkujtimore |
|
|
| |
|
Raporti i plote i grupit nderkombetar te krizave
Njė formulė e thjeshtė por efektive ekziston nė shoqėrite diverse. Ka tė bėjė mė kontratėn qytetare: qeveria njeh dhe mbėshtet tė drejtat speciale pėr minoritetet, ndėrsa minoritetet pranojnė autoritetin e qeverisė. Nuk ekzistojnė elementė tė njė kontrate tė tillė nė Kosovė.
Shqiptarėt mbeten tė vrazhdė nė mbėshtetjen e pėrmirėsimit tė tė drejtave pėr minoritetin serb ndėrsa komuniteti serb nuk pranon autoritetin e institucioneve tė Kosovės. Pėr mė tepėr Kosova nuk ėshtė shtet, ndėrsa statusi i ardhshėm i krahinės mbetet i pazgjidhur.
Katėr vjet pas autoritetit tė Kombeve tė Bashkuara nė Kosovė themeli i kėsaj kontrate qytetare, i njė paqeje tė qėndrueshme, nuk ėshtė hapur ende. Nė tė vėrtetė statusi i dilemės ėshtė bėrė njė lojė pa logjikė. Shqiptarėt nuk pranojnė asgjė tjetėr veē pavarėsisė, ndėrsa serbėt dėshirojnė ngultazi tė mbeten pjesė e Serbisė. Serbėt argumentojnė se tė drejtat e tyre nuk do tė mbrohen nė njė Kosovė tė pavarur, Shqiptarėt besojnė se siguria e tyre do tė garantohet vetėm nga pavarėsia, ndėrsa do tė kėrcėnohen nga gjallėrimi i konflikteve, nėse nuk arrihet aspirata e tyre pėr pavarėsi.
Ky raport pėrvijon njė rrugėdalje nga dilema, duke shmangur opcionin e rrezikshėm tė ndarjes dhe ndėrkaq njeh nevojėn e minoritetit serb pėr proteksion. Misioni i Kombeve tė Bashkuara pėr Administrimin e Brendshėm (UNMIK), me mbėshtetjen e komunitetit ndėrkombėtar duhet tė fillojė tė ndėrtojė themelin e njė kontrate qytetare.
Paqartėsia e UNMIK dhe politika jorealiste e multietnicitetit dhe integrimit si edhe procesi i paqartė i "standardeve pėrpara statusit" nuk mund tė ndėrtojnė kėtė themel. Serbėve dhe minoriteteteve tė tjera ju duhet dhėnė garanci e besueshme se ata do tė kenė hapėsirėn institucionale nė Kosovė - aftėsinė pėr tė mbrojtur dhe nxitur tė drejtat e tyre nėpėrmjet institucioneve tė Kosovės. Ėshtė nė interesin e mbrojtjes sė minoritetit serb dhe krijimit tė njė sistemi mė tė qėndrueshėm nė Kosovė, fillimi i mėnjėhershėm i krijimit tė kėsaj hapėsire institucionale. Njė veprim i tillė do tė lehtėsojė negociatat e domosdoshme pėr statusin final, por nuk duhet tė shikohet as nga shqiptarėt dhe as nga serbėt si intolerancė apo parakusht ndaj problemeve tė tyre.
ICG propozon krijimin e strukturave nxitėse reale pėr tė trajtuar minoritetet si qytetarė tė barabartė dhe me tė drejta tė plota me dėnime tė qarta pėr vepra tė kėqia dhe shpėrblime pėr vepra tė mira. Duhet tė ngrihet gjithashtu njė komitet pėr shėrbimet publike pėr minoritetet, qė do tė pėrcaktojė se ēfarė nevojitet pėr tė pėrmirėsuar dhe pėr tė formuluar njė plan gradual pėr tė shkrirė strukturat paralele. Duhet tė ripohohet sistemi elektoral kėshtu qė politikanėt (e tė gjitha etnive) nė nivelin qendror tė jenė mė tė pėrgjegjshėm. Duhet tė ngrihet njė Kartė e tė Drejtave qė do tė pėrcaktojė tė drejtat e grupeve dhe individėve e shoqėruar me njė instrument tė fortė drejtėsie qė siguron kėto tė drejta. Por ndėrsa iniciativat e decentralizimit duhet t'u kushtojnė vemendje tė veēantė nevojave tė komuniteteve minoritare, UNMIK dhe Kėshilli i Evropės duhet tė ushtrojė kujdes tė veēantė pėrpara hartimit tė kufijve mbi baza etnike madje dhe pėr njėsitė nėn-bashkiake. Qėllimi duhet tė jetė pėrmirėsimi i qeverisjes vendore dhe sigurimi qė organizmat bashkiake tė kenė kapacitetin dhe burimet pėr tė bėrė punėn e tyre.
Ngritja e kėsaj hapėsire institucionale pėr minoritetet patjetėr qė varet nga vullnetet e serbėve dhe shqiptarėve pėr tė bashkėpunuar, ndėrsa tė dyja duan ndihmė dhe nxitje prej UNMIK dhe mbarė komunitetit ndėrkombėtar. Politikanėt shqiptarė duhet tė kapėrcejnė retorikėn aktuale dhe tė njohin qė tė drejtat pėr komunitetet e minoriteteve nuk janė koncesione qė minojnė pavarėsinė e ardhshme potenciale tė Kosovės, por njė parakusht thelbėsor. Gjatė negociatave tė statusit, udhėheqėsit shqiptarė dhe Institucionet e Pėrkohshme tė Vetė Qeverisjes (PISG) do tė gjykohen se si i kanė trajtuar serbėt dhe minoritetet e tjera.
Udhėheqėsit shqiptarė - nga tė gjitha partitė politike - duhet tė punojnė shumė pėr tė respektuar tė drejtat minoriteteve nė terma konkretė dhe tė forcojnė njė mjedis mė tolerant. Pjesa mė e madhe e popullsisė serbe heziton madje tė lidhet me UNMIK. Marrėveshje tė mėparshme kanė sjellė pak pėrfitime nė bashkėpunimin e udhėheqėsve serbė pragmatikė pėr t'ia treguar komunitetit tė tyre. Njė zotim i ri dhe i prekshėm i UNMIK dhe komunitetit ndėrkombėtar pėr tė krijuar hapėsirėn institucionėle pėr minoritetet, mund tė rigjenerojė marrėdhėniet me komunitetin serb. Nė vend qė tė shohin vazhdimisht nga Beogradi, udhėheqėsit serbė duhet tė pėrdorin kėtė mundėsi pėr tė luftuar pėr tė drejtat e tyre brenda institucioneve tė Kosovės.
Njė Beograd bashkėpunues ėshtė gjithashtu shumė thelbėsore. Nėpėrmjet mbėshtetjes sė vazhdueshme pėr strukturat paralele dhe deklaratave tė ethshme mbi ndarjen, Beogradi vepron si ngatėrrestar ndaj ngritjes sė njė kontrate qytetare midis serbėve tė Kosovės dhe shqiptarėve.
Pas vrasjes sė kryeministrit serb Zoran Djindjic, komuniteti ndėrkombėtar u pa i ashpėr nė vendosjen e presionit ndaj tij pėr tė luajtur njė rol konstruktiv nė Kosovė. Ndėrsa reforma demokratike nė Serbi ka nevojė pėr mbėshtetje tė fortė, ėshtė nė interesin afatgjatė tė Beogradit tė bashkėpunojė me UNMIK dhe tė krijojė njė mjedis politik tė qendrueshėm nė Kosovė. Nacionalistėt serbė si nė Beograd dhe nė Kosovė, pa dyshim qė do tė kėrkojnė t'i rezistojnė ēdo gjėje qė ata e shikojnė si diskriminim tė sovranitetit tė Serbisė nė negociatat pėr statusin final, por iu duhet bėrė e qartė atyre se angazhimi i tyre konstruktiv me institucionet qeverisėse kosovare. Pėr kėtė arsye nuk do tė kėrkojė nė vetvete dhe modifikimin e pozicionit tė tyre pėr sovranitetin, do tė forcojė pozitat e tyre ndėrkombėtare gjatė ecurisė sė negociatave dhe nė tė njėjtėn kohė do tė japė pėrfitime tė prekshme dhe tė menjėhershme pėr minoritetin serb. Raporti mbron qėllimin pėr tė krijuar njė kontratė qytetare pėr tė qeverisur marrėdhėniet etnike nė Kosovė. Themeli i kėsaj kontrate - duhet tė zbatohet qė tani. Gjatė diskutimit pėr statusin vetė kontrata qytetare do tė finalizohet Kjo kėrkon qė komuniteti Ndėrkombėtar t'i dėrgojė njė mesazh tė qartė udhėheqėsve shqiptarė se qėllimi i tyre i pavarėsisė brenda kufijve ekzistues mund tė jetė realist vetėm nėse komuniteti i maxhorancės siguron qė komuniteti i minorancės ėshtė i aftė tė jetojė nė Kosovė si qytetar po aq i lirė dhe i barabartė.
Rekomandimet
Pėr UNMIK:
1. tė qartėsojė dhe tė rifokusojė pėrpjekjet e deritanishme pėr tė ngritur njė hapėsirė institucionale me garanci tė besueshme pėr minoritetet e Kosovės. Tė punojė si me udhėheqėsit serbė dhe ata shqiptarė nė Kosovė, pėr tė ngritur elementet e hapėsirės tė pėrbėrė nga:
a)- ngritja e njė njė sistemi tė shpėrblimit dhe dėnimit - shpėrblime financiare mirėnjohje pėr bashkitė dhe institucionet qė punojnė mirė, dėnime dhe gjoba pėr individė dhe institucione, humbje e vendit tė punės dhe ndjekje penale pėr ata qė praktikojnė diskriminimin - pėr tė siguruar qė institucionet, si nė nivelin qendror, ashtu dhe nė atė lokal, tė kenė nxitjen qė tė sillen ashtu sikundėr duhet ndaj komuniteteve tė minoriteteve;
(b) krijimin e njė komiteti pėr shėrbimet ndaj komunitetit tė minoriteteve qė do tė mund tė vlerėsojė nivelin aktual tė shėrbimeve tė shqyrtojė se si mund tė pėrmirėsohen ato, dhe tė planifikojė shpėrbėrjen e strukturave paralele;
(c)Nxjerrjen e Kartės sė tė Drejtave qė do tė pėrcaktojė tė drejtat e individėve si dhe tė minoriteteve ku pėrfshihen tė gjitha dispozitat e Kuadrit Kushtetues dhe tė zgjerohen tė drejtat e minoriteteve nėse ėshtė e domosdoshme;
(d) vendosjen e njė sistemi drejtėsie tė fortė pėr tė zbatuar Kartėn, fillimisht duke pėrdorur gjykatat e tanishme ndėrkombėtare dhe prokurorėt;
dhe
(e) ripunimin e sistemit elektoral pėr tė siguruar pėrgjegjėsi mė tė madhe tė pėrfaqėsuesve vendorė dhe qendrorė.
2. Tė bėjė kujdes nė zvogėlimin e stafit ndėrkombėtar duke siguruar mekanizmat e duhura nė mbrojtjen e minoriteteve qė janė vendosur pėrpara largimit tė ndėrkombėtarėve.
3. Tė merret aktivisht me udhėheqėsit serbė dhe komunitetet pėr tė rindėrtuar besimin e nevojshėm nė ngritjen e themeleve pėr kontratėn.
Pėr Shtetet e Bashkuara tė Amerikės, Bashkimin Evropian:
4. Tė nxitet UNMIK pėr tė qartėsuar dhe rifokusuar nė pėrpjekjet e tij aktuale - tė tilla si procesi i "standardeve pėrpara statusit" - pėr tė ngritur hapėsirėn reale institucionale me garanci tė besueshme, pėr minoritetet kosovare, veēanėrisht pėr minoritetin serb.
5. Tė mbėshtetin UNMIK-un nė krijimin e kėsaj hapėsire institucionele pėr minoritetet nėpėrmjet demarsheve pėr Institucionet e Pėrkohshme tė Vetėqeverisjes, si dhe me udhėheqėsit shqiptarė dhe serbė, duke nxitur fort ata pėr tė bashkėpunuar.
6. Tė sigurojė burimet e domosdoshme - veēanėrisht nė sektorin e rėndėsishėm tė drejtėsisė - pėr tė ndėrmarrė aktivitete qė kanė tė bėjnė me ngritjen e institucioneve qė garantojnė minoritetet.
7. Tė nxitet Beogradi, me nisma financiare dhe me masa, nė qoftė se ėshtė e nevojshme, pėr tė bashkėpunuar me UNMIK-un nė pėrpjekjet e tij pėr tė shpėrbėrė gradualisht strukturat paralele.
8. Tė fillojnė pėrgatitjet pėr diskutimin e statusit final duke pėrfshirė shfrytėzimin e lidhjeve institucionale tė duhura ndėrmjet Serbisė dhe komunitetit serb tė Kosovės.
Pėr mbarė komunitetin ndėrkombėtar
9. Tė mbėshtesė pėrpjekjet nxitėse tė Shteteve tė Bashkuara dhe Bashkimit Evropian nėpėrmjet demarsheve ndaj UNMIK, PISG, udhėheqėsve politikė shqiptarė dhe serbė, si dhe ndaj Beogradit.
10. Tė japė burime financiare dhe njerėzore shtesė kur nevojitet pėr tė mbėshtetur pėrpjekjet e UNMIK nė ngritjen e hapėsirės institucionale pėr minoritetet.
Misionit tė Decentralizimit tė Kėshillit tė Evropės
11. Tė ushtrojė kujdes tė madh mbi ēdo strategji decentralizimi mbi baza etnike dhe tė pėrqendrojė pėrpjekjet nė pėmirėsimin e qeverisjes lokale, ngritjen e linjave tė qarta tė autoritetit midis qendrės dhe bashkisė, si dhe tė burimeve.
Pėr autoritetet nė Beograd:
12. Stop deklaratave tė pafre mbi ndarjen e Kosovės.
13. Tė mbėshtesė ngritjen e hapėsirės institucionale pėr serbėt dhe tė punojė me UNMIK-un pėr tė shpėrbėrė strukturat paralele nė Kosovė.
14. Tė ndalojė pėrpjekjet pėr tė lidhur statusin final tė Kosovės me statusin e Republika Srpska nė Bosnje.
Pėr udhėheqėsit shqiptarė tė Kosovės:
15. Tė mbėshtesin krijimin e hapėsirės institucionale pėr komunitetet serbe dhe minoritetet e tjera ku tė pėrfshihen elementėt e pėrshkruar mė sipėr dhe tė ushtrojė lidershipin mbi ēeshtjet e tė drejtave tė minoritetit, duke ndėrmarrė masa konkrete qė pėrfshijnė:
a-zbatimin e tė drejtave pėr minoritetet nė pėrdorimin e gjuhės sė tyre lirshėm dhe tė drejtėn pėr arsimim ku tė pėrfshihet arsimi i lartė nė gjuhėn e tyre.
b-tė zbatojnė strategjinė e kryeministrit Rexhepi pėr krijimin e mundėsive tė barabarta tė punėsimit nė sektorin publik pėr minoritetet;
dhe
c-shpėrndarjen nė mėnyrė tė drejtė tė burimeve publike pėr komunitetet minoritare.
16. Tė disiplinojnė anėtarėt e partive politike dhe zyrtarėt publikė qė nuk respektojnė tė drejtat e minoriteteve.
Udhėheqėsve serbė tė Kosovės:
17. Tė kapin ēdo mundėsi pėr tė pėrdorur instrumentat institucionalė dhe ligjorė pėr tė rritur tė drejtat e tyre.
18. Tė ndalojnė bojkotin dhe daljen nga parlamenti dhe tė marrin pjesė aktivisht nė komisionet parlamentare dhe nė Kėshillin Tranzitor.
Prishtinė/Bruksel, 28 Maj 2003
|
|
|
|
