 |
 |
Thenie-Proverba |
 |
|
 |
|
Lavdia eshte nje gjarper. E, uroj te mos me kafshoje asnjehere.
--- Rozanov
|
|
|
|
Reklama |
|
|
|
Menuja |
|
|
|
Vizitoret e castit? |
|
|
|
Kemi 105 vizitor(e) dhe 0 anetar(e) ne faqe ne kete moment.
Ju jeni vizitor anonim. Mund te rregjistroheni ne cast falas duke klikuar ketu
|
|
|
|
Perkujtimore |
|
|
|
Nje dite si kjo ...
2008
Tom Kola
Nė 19 prill 1943 u vra gjatw luftimeve me forcat pushtuese nė Domje tė Shkodrės Tom Kola, veprimtar i Luftės Antifashiste, Hero i Popullit.
Assemble of Songs and Dance
Nė 19 prill 1964 u themelua Ansambli i Kėngėve e Valleve tė Kosovės, qė dha mbi 50 koncerte nėpėr botė. Sot quhet Ansambli "Shota".
Paolo Veronese
Nė 19 prill 1588 mbylli sytė piktori i njohur italian Paolo Veroneze, i cili i pėrket Shkollės veneciane tė Artit. Punimet mė tė mira tė tij janė: "Garsia nė shtėpinė e Levit", "Dasma nė kanenė e Galileit", "Kalvari", "Triumfi i Venecias", etj.
Pier Kyri
Nė 19 prill 1906 vdiq Pier Kyri, njėri nga shkencėtarėt mė tė mėdhenj tė kohėrave, qė punoi bashkė me tė shoqen, Mari, zbuluan rrezatimin radioaktiv, si dhe futėn nė fizikė termin e radioaktivitetit. Nė vitin 1903 u nderuan mė ēmimin e madh Nobel.
George Gordon Byron
Nė 19 prill 1824 u nda nga jeta poeti i njohur anglez Xhorxh Gordon Bajron, autor i dramės "Manfredi", "Kaini", i romanit "Don Zhuani", dhe sigurisht i poemės madhore "Ēajld Harold", ndėr vargjet e sė cilės i kushton edhe njė vend Shqipėrisė.
|
|
|
|
| |
|
Mirėdita tė gjithė vizitorėve tė faqeve tė Albasoul. Jam njė i ri qė jetoj nė Los Angeles dhe po mundohem tė shkruaj njė libėr qė do tė pėrmbledh kulturėn shqiptare. Nė njė mynyrė tė pėrgjithshme kam shkruar hyrjen e librit, por akoma do tė mė duhet shumė kohė qė tė mėsoj mė shumė pėr kulturėn tonė. Nėse lexoni kėtė shkrim do tė mė bėhej shumė qjefi tė dija se ēfarė mendoni nga kjo hyrje e librit. Do tė ishte njė ndihmė e madhe nėse dikush prej jush di nga gojdhėnat dhe mitologjia shqiptare. Vetėm prej tyre ne mund tė kuptojmė kulturėn tonė. Gjithėsesi kjo ėshtė hyrja:
GOJDHĖNA GJATĖ NJĖ MBIJETESE SHEKULLORE
Ishte njė lis i gjatė, krejt i mrekullueshėm nė lartėsinė e tij. Jetonte nė Dodonė, nė vetminė e njė fushe tė majme. Njerėzit kalonin aty pranė tij, dhe e shihnin tė ēuditur kėtė lis i cili ishte i vetmi nė tė gjithė fushėn. Por njė ditė ndodhi njė e pandodhur mė parė; kur era qė frynte pėrgjatė kėsaj fushe vinte dhe puthte lisin, nga ai filluan tė dilnin tė thėna tė ēuditshme. Ajo E-thėnė qė shqiptohej nga ky lis famė gjatė ishte fjala e Zotit.
Grekėt e athershėm tė cilėt merreshin me tregti dhe me shkrim dėgjuan pėr kėtė mrekulli nga toka e njerėzve tė lirė. Ata, aq shumė tė kurreshtur kur dėgjuan lisin tė flasė fjalėt e Zotit, shtangėn nė vend. Dhe meqė disa prej banorėve tė Dodonės flisnin edhe greqishten e hershme, arritėn ti njihnin pėr ēka ndodhte kėta udhėtarė Grekė tė cilėt ishin akoma tė ngadhur nga shtangja. Meqė ata i dėgjonin banorėt autoktonė tė Dodonės tė thėrisnin fjalėt e lisit Zot, atyre ju ngulua nė mėndje si Zeus. Dhe pėr Erėn qė e puthe sadoherė qė nga lisi dilte e thėna, ata e kuptuan atė si Zonjėn e stuhisė dhe e shkruan Hera. Por mbi tė gjithė kėto ndodhi, mė e rėndėishmja e tė gjithave ishtė e thėna e lisit. Dhe meqė kjo fjalė shqipe, ashtu si edhe Era, qė ka mbizotėruar shekujt e kohės ėshtė nė gjininė femėrore, udhėtarėt grek e shkruajtėn si vajzėn e Zotit lis, njė Athėnė qė dilte tamam nga koka e tij. Era mbeti pėrgjithmonė nė librat e tyre si gruaja mė e afėrme e Zotit, nė fakt ashtu siē gjithnjė ka qėnė. Prandaj ata u mahnitėn nga ajo, dhe nga sesi shqiptarėt e Dodonės ja pėrshkruan kėtė dukuri natyrore atyre. Kėta banorė gjatė netėve qė i kalonin me udhėtarėt grek nė faltorėn e lisit Zot, i pėrshkruan nė agimin e njė dite planetin e Afėrditės. Ata tė mrekulluar nga bukuria e kėtij rruzulli, i shprehėn gjithēka qė mendonin pėr tė. Dhe udhėtarėt grek, tė interesuar dhe tashmė tė dashuruar me diturinė dhe lirinė e kėtyre banorėve, e huasuan Afėrditėn si Zonjėn e tyre tė bukurisė Aphrodite.
Gjatė netėve nė afėrsi tė tė thėnave tė Zotit, kėta shqiptarė dhe udhėtarė grekė dėgjonin tregimet popullore tė tokave tė lira. Nė praninė e zjarrit bubulak ku ata ngroheshin, udhėtarėt grek mėsuan ndodhinė e Edrės dhe tė Erė-shkly-ut. Ky i fundit nuk ishte ndonjė njeri por thjeshtė pasoja qė Edra i kryente lisit, Zot i shqipeve. Zoti smund tė fliste pa patur Erėn qė tė krijonte levizjet e degėve tė lisit, tė njė lisi ngaku Zoti kishe gjetur njė gojė pėr ti folur njerzve nė tokė dhe shqipeve nė ajėr. Si njė njeri qė pa frymė sflet dot, Edra duhet ta ketė bllokuar Zotin tė flasė dhe tė udhėzoj njerėzit dhe shqipet ētė bėjnė. Ajo duhet tė ketė qėnė diēka e pabesueshme nga e cila dilnin gjarpėrinjė tė djallėzuar, dhe ajo ngaqė kishte tradhėtuar gjithaēka nė jetė, djallėzonte cilindo qė shikonte. Ēdo gjarpėr qė del nga koka e Edrės ėshtė diēka qė ajo ka humbur ose dhėnė pavetėdijshėm nė jetė dhe qė qanė pėr tu kthyer mbrapsht. Meqė grekėt udhėtarė shkruanin gjithēka qė dėgjonin, e njerėzuan Erė-shklyun nė Herakli dhe Edrėn nė Hydra. Por Edra ėshtė njė fjalė qė shqiptohet edhe sot e kėsaj dite, por me njė folje pėrpara emrit tė saj. Mė kujtohet sesi nė shqipen e zakonshme, kur dikush pėrballet me njė qen tė egėrsuar i thėret kuē, kuē, qen i keqė. Nė kohėt mė tė vonta, shqiptarėt tė friksuar nga afrimi i Edrės, i thanė kuē saj, dhe sot e kėsaj dite asaj i ngeli emri Kuēedra, qė tė paktėn ti qetėsonte shpirtin njerėzve.
Grekėt, tė gėzuar pėr ēfarė kishin dėgjuar dhe sė fundi shkruar, ju drejtuan detit qė tė merrnin udhėtimin ngaku kishin ardhur. Me tė mbėrritur nė breg, ata pyetėn kėta banorė bujarė dhe tė mirėpritshėm sesi e quanin detit; ata i thanė, dhe grekėt meqė tashmė i besonin qorrazi botės sė shqipeve, e quajtėn atė si Zotin e tyre Thesis. Tashmė kėta udhėtarė grek tė nisur pėr nė tokat e tyre Helene, meqė ngelėn tė mahnitur nga vizita nė Dodonė, vendosėn ta thėrrasin atė tokė Epir nė librat e tyre. Kjo fjalė i pėrket atyre dhe do tė thotė toka e mesme, tamam aty ku Dodona ndodhet. Por banorėt e tė gjithė asaj trojke e quajtėn atė Toskėri nga fjala tosk ose tokė sepse lisi ndodhej nė fushė. Duke u larguar nga bregu, ata tani ishin tė vendosur tė merrnin kėtė kulturė tė kėtyre njerėzve, dhe meqė ishin thėrritur udhėtarė dhe ishin udhėzuar nga banėrėt e Dodonės, ata e pėrmblodhėn shkrimin e kėtyre ndodhirave si Odise. Ata mbėrritėn nė kryeqytetin e tyre, dhe pėrfundimisht e emėruan atė E Thėna, dhe meqė e donin shumė kėtė tregim tė huazuar. e burgosėn Vajzėn Athinė nė lartėsinė e vėndbanimit tė tyre. Por megjithėse ajo ishte e burgosur nė njė ndėrtesė tė madhnishme, ndėrtuesit e menēur helenė harruan qė shpirti i saj ishte i lirė tė dilte nga kolonat e asaj ndėrtese. Ata pavetėdijshėm e vendosėn Athinėn aty ku jetonin shqipet, nė lartėsinė e qjellit. Shqipet ishin dėrguar aty nga Zoti qė ta ruanin Athinėn dhe ta njoftonin Zotin pėr tė nė lisin e Dodonės. Grekėt zgjodhėn pikėrisht Athinėn sepse ajo ėshtė E thėna e zotit, dhe ata ndjenin kėnaqėsi kur e personifikonin atė nė amfiteatret e tyre qė lindėn pasi grekėt u njohėn me lisin e Dodonės. Shqiptarėt u emėrtuan me kėtė emėr sepse Zoti duke pėrdorur lisin, i kėshilloj ata dhe i tha se tė huajt do fillonin ti vidhnin ēka i pėrkiste, siē kishin bėrė me Athinėn, dhe se e vetmja mynyre pėr tė shpėtuar ishte kthimi nė lartėsinė e maleve nė ēdo ēast rreziku. Ata ishin tė lirė, dhe megjithėse koha e pushtimeve po afrohej, ata do tė mund tė mbijetonin po tė vepronin si shqiponjat e qjellit. Me gjithėse tė huajt do tė vidhnin ēdo vlerė tė kėtyre njerėzve tė lirė, ata do ti ruanin kėto toka nga ajri i qjejve, tamam si shqiptarė. Prandaj ushtarėt e Pirros e thėrrisnin atė shqiponjė, sepse ata ishin bij tė Zotit.
Megjithėse kėta grek na kanė lėnė nė trashigimi pėrshkrimet e atyre kohėrave, ata i pėrvetėsuan tė gjitha kėto vlera qė morrėn dhe vetėdijshėm harruan tė pėrmėndin prejardhjen e tyre. Ata nuk kishin menduar se gjuha e kėtyrė Toskėve ishte e njėjtė me atė tė Geghėve, dhe megjithėse ata u munduan ti konsideronin Toskėt Grek nė librat e tyre, ata smorrėn parrasysh se gojdhėna do tė mbizotėronte pėr shekuj tė tėrė, dhe se gjuha e tyre do tė ngelej si ashtu e asaj dite pėr tė na kujtuar Zotin dhe Edrėn. Qė me vjedhjen e Athinės ose mė mirė nė shqipen e sotmė tė Tė Thėnave tona, njė gjarpėr lindi nė ēdo kokė shqiptari sepse sa herė dikush jep ose humb diēka qė i pėrket veti, ai njeri humb njė pjesė tė vetvetes dhe bėhet mė i pafuqishėm. Edra ėshtė njė qėnie qė jeton nė veten e njė njeriu dhe jo nė ajėr. Ēdo njeri ėshtė Edėr tė pakėn njė herė nė jetė sepse tė gjithė ne nganjėherė japim ndjenja tė pėrkatėsisė tonė dikujt tjetri, dhe nganjėherė ne mendojmė se kush ėshtė para nesh ka disa vlera tė dhėna, por qė nė fakt jemi ne qė i vėmė keto ndjenja nė fytyrėn e tyre. Dhe ēdo ndjenjė qė ėshtė vjedhur nga ne ose qė fatkeqėsisht jemi ne qė ja kemi vėnė atėyre nė fytyrė, bėnė njė gjarpėr tė dali nga koka jonė. Ne sduhet ti presim ato, sepse kėto gjarpėrinj qajnė pėr tė drejtėn e tyre, pėr atė qė Zoti na ka dhėnė dhe qė pėr njė arėsye ose njė tjetėr kjo ndjenjė ose vlerė ka humbur. E vetmja zgjidhje ėshtė gėlltitja dhe ngrėnja e kėtyre ndjenjave qė nė tė vėrtetė na pėrkasin neve. Vetėm atėherė ne do tė jemi veti.
Kjo sėshtė njė imgjinatė e imja nė tėrėsi. Kėto fjalė qė mund tė zbėrthehen nė njė mynyrė kaq tė kuptimtė nė gjuhėn shqipe sjanė njė rastėsi. Unė spo e shpik lidhjen e tyre, dhe atė tė historisė sė tyre. Unė thjeshtė ndodha qė ta rizbuloj thjeshtė sepse gjithjnjė nė vetėvete kam pas njė pyetje tė pazgjidhur... pse bota shqiptare ėshtė katandisur nė kėtė mynyrė?! Kush kanė qėnė ilirėt, njėrzit e tokave tė lira? Duke u munduar tė mėsoj mė shumė pėr ta, unė kuptova njė gjė shumė tė rėndėsishme... kultura e njėrzve tė lirė jeton nė fqinjt a tyre sot e kėsaj dite. Megjithėse njėrzit e lirė skanė qėnė shkrimtar nė njė anė kjo sdo tė thotė se ata ishin ashtu si grekėt i pėrshkruan, si barabar. Njė popull qė sėshtė i dhėnė nė njė karakteristikė ėshtė mė i pasur nė njė tjetėr. Gojdhėna, nė vėnd tė shkrimit, ėshtė kultura e njerėzve tė lirė, dhe prej tyre ne mund tė mėsojmė tė vertėtėn pėr kėta njerėz. Njerėzit e lirė kanė qėnė gjithnjė tė pasur me tregime, me legjenda, dhe me heronjė, dhe kėto tregime e kanė themelin nė tė vėrtetėn e atyre ndodhive. Njėrzit e lirė kanė besuar gjithnjė nė njė Zot, shumė herė mė parė Ēifutėve, dhe kėtė gjė e kuptova qė nga zbėrthimi i tregimit tė faltores sė lisit nė Dodonė. Po tė kishin shumė zotė ata sdo ta quanin vetėn shqiptar, sepse shqipja ka vetėm njė Zot, atė tė lirisė. Ata shpjegonin gjithēka si njė dukuri natyrore, kėto tė cilat ishin ose rastėsi, ose tė bėra qėllimshėm nga Zoti. Si rruzulli i Afėrditės, nga vet fjala nėnkuptohet sesi ata e shinin atė: jo si njė Zot por si njė planet qė mund tė duket vetėm gjatė agimit ose muzkut. E thėna, dhe Era gjithashtu janė dukuri nė vetėvete. Dhe vendbanimet dhe malet, gjithēka qė ka tė bėjė me botėn ka njė emėr pėrshkrues. Grekėve ja kemi pėr borxh sepse janė tė vetmit tė cilėt gjatė asaj kohe shkruan pėr njerėzit e tokave tė lira. Por megjithėse ata i pėrshkruan ata si njerėz pagan, ne sduhet tė harrojme se kėto dorėshkrime janė bėrė nga pena e njė pagani: nga njė kėndvėshtrim qė se kupton dot besimin nė njė Zot. Sėshtė rastėsi gjithashtu qė njė nga kishat e para nė botė, ajo e Shėn Pvlit nė Dyrrah ishte ndėrtuar qė nė 50 p.h.s., kur toka e tė lirit ishte e pushtuar nga Romakėt. Nuk ėshtė rastėsi gjithashtu qė perandori qė ligjėroi krishtėrimin ishtė njė njeri i tokave tė lira. Kostandini i Madh ishte njė i lirė nga Nishi dhe kur ai ndėrtoi kryeqytetin e dytė, Kostandinopojėn, qė ti mbante dy qėndrat tė bashkuara pėrdori emblemėn e shqiponjės me dy koka. Pse pikėrisht shqiponjėn?! Sepse ajo ėshtė bija e Zotit, e lirisė, dhe njerėzit si njė shqiponjė ishin gjithashtu bij tė Zotit. Kostandini donte njerėzit e perandorisė pėr mė tepėr tė ishin tė bashkar dhe ngaqė ai ishte bij i shqipes, ai pėrdori atė pėr tė treguar dy kokat e perandorisė tė cilat kishin tė njėjtin trup. Mė vonė, kur koha e pushtimeve tė egra erdhi nga armiqtė sllavė, Skėnderbeu i rizgjoi shqipėtarėt, dhe i rikujtoi atyre se kush ishin. Ai e dinte shumė mirė kush ishte Zoti dhe kush ishte Edra, ai e kuptoj atė kur nga lufta nė bullgari ai dėgjoi se osmanėt po vrisnin shqiptarėt. Ai e kishte gėlltitur Edrėn e tij me ēdo gjarpėr qė dilte. Kur ai mbėrriti nė Arbėri, ai e kuptoj se Edra i kishte pushtuar gati tė gjithė shqiptarėt, tė cilėt duke u zėnė me njėri-tjetrin i kishin dhėnė gjithėsecilit nė fytyrė ndjenja tė cilat pėrkisnin vetėveteve. Nė njė fjalė tjetėr kėto ndjenja ishin paragjykimet e tyre pėr njėri tjetrin tė cilat kishin krijuar shumė gjarpėrinj nė kokat e shumė shqiptarėve dhe qė po i shkatarronte ata si njė tėrėsi. Skėnderbeu e kuptoj se njėrzit e meēur dhe tė shquar tė tokave tė lira po punonin pėr fqinjin, dhe duke bėrė kėtė gjė ata krijonin njė gjarpėr tjetėr nė kokėn e tyre, duke u kthyer nė Edėr. Por shumė shqiptarė se kuptuan dot se kush ishte Edra, dhe prandaj kur Skėnderbeu vdiq, Arbėria, Dardania, dhe Toskėria ranė nė duart e Omanėve, tė cilėt morrėn shumė gjėra nga ajo tokė. Dhe shqipėria ngeli akoma nė duart e Edrės, sepse shumė shqiptarė vazdhuan tė jepnin ēka i pėrkiste atyre, vėndit tė tyre, dhe tokave tė tyre tė tjerėve, fqinjėve pėrreth. Pse shqipėria ngeli aq e pafuqishme gjatė atyre shekujve dhe pse gjithkush kishte frikė tė fliste gjuhėn e vet kur nė tė njėjtin regjim Perandoria Osmane kishte 34 kryeministra shqiptarė nė kontrollin e saj? Pėrgjigjja ėshtė shumė e thjeshtė dhe e trishtueshme: kėta shqiptarė ishin tė pushtuar nga Edra sepse ēdo gjė qė i dhanė fqinjit, ata ja humbėn vetėvetes dhe nė kėtė mynyrė ata krijuan njė gjarpėr mė shumė nė kokėn e tyre. Ismail Qemali ishte njė nga kėta kryeministrat qė e kuptoj se ai kishte njė Edėr nė kokėn e tij dhe prandaj ai u kthye nė atdheun e tij pėr ti dhėnė lirėnė qė ja kishte dhėnė Zoti. Gjergj Fishta e kishte kuptuar se kush ishte Zoti dhe Edra, dhe prandaj kur shqiptarėt po ktheheshin nė Edėr duke akuzuar njėri tjetrin ai i tha atyre se feja e shqiptarit ėshtė Shqiptaria duke besuar nė Zotin e shqipeve dhe tė lirisė. Naim Frashėri ėshtė njė nga shkrimtarėt mė tė famshėm shqiptar sepse ai i kishte gėlltitur tė gjithė gjarpėrinjtė nga koka e tij. Prandaj ai shkroi pėr Malet e Shqipėrisė dhe Ku Blata Ėshtė mė e Ėmbėl se Mjalta. Zogu dhe Enveri gjithashtu kishin gjarpėrinj nė kokat e tyre, sepse ata vranė padrejtsisht njerėz tė lirė tė cilėt i kishin dhėnė shumė vėndit tė tyre. Edhe sot e kėsaj dite ėshtė shumė e ēditshme pse toka e shqiptarit ėshtė katandisur nė kėtė mynyrė. Pse sot kėto toka janė nga mė tė varfėrat nė Evropė? Pse shqiptarėt, bij tė Zotit tė lirė po luftojnė pėr liri, si nė Shqipėri pėr nė Evropė dhe nė Kosovė dhe Maqedoni pėr pavarsi?! Pse Ēamėt sdėgjohen mė? Edra ja paska Erė-shklyer lisin e Dodonės nė mynyrė qė Zoti tė mos flasė mė prej lisit. Po ashtu si shpirti i Athinės nė lartėsinė e qjellit ata tė gjithė e kanė lirinė nė brėndėsinė e tyre por ata e kanė kokėn tė pushtuar nga Edra. Ata dinė mė shumė pėr kulturėn e fqinjit, pėr Romakėt, pėr Grekėt, pėr Sllavėt dhe tė tjerėt. Ata ndihen mė mirė kur flasin ndonjė fjalė greke ose italiane tek tuk, dhe ėndėrrojnė tė jenė nė Evropė si ata. Kjo ėshtė fatkeqėsia mė e madhe. Unė po e kuptoj se kush ėshtė Zoti dhe Edra, dhe po mundohem qė ti ndihmoj shqiparėt qė tė marrin ēfarė i pėrket atyre: kulturėn e tyre. Nė fund tė fudit askush nuk mund tė jetė i pavarur nėse svarėt nė vetvete. Pėr ta njohur veten dikush duhet ta pranoj atė. Vetėm kur ne hamė dhe gėlltisim gjarpėrinjtė qė kemi nė kokė mund tė kthehemi nė vetvete, dhe tė jemi tė respektuar gjithkundi.
©Drini Nosi
|
|
|
|
